5-тапсырма. Топта берілген тапсырмалармен жұмыс істеңдер. А) «Ағаттықтың азабы» бөліміндегі оқиғаның сюжетімен таныстырыңдар. Ә) Сюжеттің өрбу кезеңдері бойынша оқиғаны әңгімелең- дер. Б) «Бақаның әлегі» сөзін негіз ете отырып, сөзжұмбақ құ- растырыңдар. В) Қожа біз ойлағандай бұзық бала ма? Қожаның анасына берген антынан оның қандай адамгершілік болмысын байқаған- дарыңды өз сөздеріңмен айтыңдар.
Адамды мейірімді болуға, жанашыр және адамгершілікке тәрбиелейтін шығарма. Әңгімеде өмірде бізге ата-анадан асқан жақын адам жоқ екенін анық көрсетеді. Бала ата-анасы жоқтығынан көп қиыншылықты бастан кешеді.
Жетімге көмек берудің орнына, Иса Қасымға көп жамандық жасап, өгейлігін бетіне басты. Дана халқымыз “ Жетім көрсең жебей жүр” деп бекер айтпаса керек, сондықтан жетімдіктің ащы қиындығына әрең шыдап жүрген адамға, қамқорлық пен мейірімділік керек.
Өкінішке орай Қасым ондай мейірімділікті ала алмады, керісінше қорлық көріп, қашып келіп ата-анасының жерленген орына келіп қаза тапты.
Әсерім:
Шығарманы өте әсерлі етіп бейнелеген, оқығанда жетімдіктің қиыншылығын бастан кешкендей әсерге енесің. Қасымның тағдырын керемет бейнелегені соншалық, көзіңе еріксіз тоқтаусыз жас келеді екен. Балада бәрі жақсы болып кетеді деген үміт, соңына дейін көкейімді самсап қоя берді. Бірақ... әттеген-ай!
Сөз таптары — өздеріне тән лексика-семантикалық, морфологиялық және синтаксистік ортақ белгілердің негізінде қалыптасқан категориялары бар сөз топтары. Сөз таптары үш түрлі белгісімен сипатталады:
а) Белгілі топқа жататын сөздердің семантикалық жағынан бірыңғайластығы (мысалы, зат есімге заттық атаулар, етістікке қимылдық атаулар жатады);
ә) Сөз түрлендіруші грамматикалық категорияларының ортақтығы;
б) Синтаксистік қызметінің ұқсастығы. Бірақ бұл үш белгі сөз таптарының бәрінен бірдей табыла бермейді. Мысалы, зат есім, етістіктен үш белгінің үшеуі де табылады, ал одағайға екінші (морфологиялық) белгі тән емес.
Мұхтар Әуезовтың “ Жетім” әңгімесінен алған ойым:
Адамды мейірімді болуға, жанашыр және адамгершілікке тәрбиелейтін шығарма. Әңгімеде өмірде бізге ата-анадан асқан жақын адам жоқ екенін анық көрсетеді. Бала ата-анасы жоқтығынан көп қиыншылықты бастан кешеді.
Жетімге көмек берудің орнына, Иса Қасымға көп жамандық жасап, өгейлігін бетіне басты. Дана халқымыз “ Жетім көрсең жебей жүр” деп бекер айтпаса керек, сондықтан жетімдіктің ащы қиындығына әрең шыдап жүрген адамға, қамқорлық пен мейірімділік керек.
Өкінішке орай Қасым ондай мейірімділікті ала алмады, керісінше қорлық көріп, қашып келіп ата-анасының жерленген орына келіп қаза тапты.
Әсерім:
Шығарманы өте әсерлі етіп бейнелеген, оқығанда жетімдіктің қиыншылығын бастан кешкендей әсерге енесің. Қасымның тағдырын керемет бейнелегені соншалық, көзіңе еріксіз тоқтаусыз жас келеді екен. Балада бәрі жақсы болып кетеді деген үміт, соңына дейін көкейімді самсап қоя берді. Бірақ... әттеген-ай!
Сөз таптары.
Сөз таптары — өздеріне тән лексика-семантикалық, морфологиялық және синтаксистік ортақ белгілердің негізінде қалыптасқан категориялары бар сөз топтары. Сөз таптары үш түрлі белгісімен сипатталады:
а) Белгілі топқа жататын сөздердің семантикалық жағынан бірыңғайластығы (мысалы, зат есімге заттық атаулар, етістікке қимылдық атаулар жатады);
ә) Сөз түрлендіруші грамматикалық категорияларының ортақтығы;
б) Синтаксистік қызметінің ұқсастығы. Бірақ бұл үш белгі сөз таптарының бәрінен бірдей табыла бермейді. Мысалы, зат есім, етістіктен үш белгінің үшеуі де табылады, ал одағайға екінші (морфологиялық) белгі тән емес.
Қазақ тілінде 9 сөз табы бар:
Зат есім
Сын есім
Сан есім
Есімдік
Етістік
Үстеу
Еліктеу сөздер
Шылау
Одағай