Көкектің сайрауы күннің ашық, все температурасының біршама жоғары болатындығынан дерек береді.
Сарғалдақ
Сарғалдақ мысықтың мияулағанындай дауыс шығарса, күннің бұлыңғыр болатындығынан, егер сыбызғының дауысындай үн шығарса, күннің ашынлатыынані дерекередк.
Үкі
Үкі жаз, күз маусымында, күн шыққан кезде немесе ақшам уағында арт-артынан 2-3 рет жылағандай дауыс шығарса әрі бұтақтан-бұтаққа қонып тыным таппаса, күн бұанатыінередраны.
Сақау кептер
Сақау кептер ағаш бұтақтарына бүгініп алып, мойынын ерекше созып сайраған к дауысы булығып шықса, күн бұлтты болып, жаңбыр жауатынды болынан, егер олень мойнын табиғсы бтатарына, а также егер оліна мойнын табиы блісынан, егер олл мойнын табиы
Арға
Қарға ұдайы жоғары дауыспен қарқылдаса, 1–2 күннен кейін, қатты жаңбыр жауатындығынан, егер даусы арлыққанша қарқылдаса, ұзақ өтпей-ақ жабырдынатынаты.
Сауысқан
Сауысқан таңертең қора маңындағы ағаштарға қонып алып шықылықтас немес жерге түсіп шықылықтай секектеп жүрс, күн ашық болатындығынан, егер ағаш басынд бір ұшып, бір қонып тынымсыз шықылықтас, күн бұлттап, жауын-шашын болатынынан дерек береді.
Торғай
Күн ашық күндері торғайлар таң-сәрід топтанып ұшып, тамғ немес ағаш бұтақтарын қонып сайрас, күннің үздіксіз ашық болатындығынан, егер торғайлар бүрісіп, қанат-жүндерін үрпитіп, дамылсыз шырылдай беретін болс, ұзақ өтпей-ақ күн бұлттап жаңбыр жауатындығынан дерек береді.
Бақа
Бақа әдетте құрғақ ыстық ауа райын жақсы көреді. Жаңбыр жауудың алдында күн бұлттап, ауаның ылғалдылығы барған сайын арта түседі. Бұл кезде терісі арқылы тыныс алатын бақаның тыныс алуы кедергіге ұшырайды да, беталды бақылдай береді. Міне бұл қатты жаңбыр жауатындығын көрсетеді.
Құмырсқа
Құмырсқалар илеуінен биік жерге көшсе, жаңбыр жауатындығынан дерек береді. Жаңбыр жауудың алдында ауаның ылғалдығы артып кететіндіктен, құмырсқалардың ұясының іші ылғал әрі тымырсық болады. Бұл кезде құмырсқалар биік жерге көшіп, ылғалдан сақтанады.
Өрмекші
Өрмекші, өзі тоқыған торының жағасына барып алса, жаңбыр жауады. Егер тордан шығып, жаңа тор тоқи бастаса, күннің ашық, ыстық болатынынан дерек береді.
Бал арасы
Бал аралары таң сәріде ұясынан ұшып шақс, сол күні күннің ашық болатындығынан, гүл шырынын жиып, ұясынано йте кеш қайтс, 2-ші күні де күннің ашық болатындығынан, егер бал арасы алысқа кетпей, ұясына қайт-қайт кіргішть берсе немес ұясына кіріп алып, қонақтас ертеңінде жаңбыр жауатындығынан дерек береді.
Анықтауыш – сөйлемде негізінен анықтауыш болады. Сұрақтары: қандай? қай? кімнің?ненің? (основная функция в предложении – определение.
Вопросы: какой? кого? чего?)
Мысалы: Сұр бұлт түсі суық қаптайды аспан. Жақсының жақсылығын айт.
Баяндауыш – сын есім жіктік тұлғада тұрып немесе жалғаусыз сөйлем соңында келеді. (имя прилагательное с личным окончанием или без него находится в конце предложения и является сказуемым)
Мысалы: Сен бір артық көркемсің. Әлсіз адам сүріншек. Қар аппақ. Орамал түсі – қызыл. Бүгін ауа райы суық. Оның жақсы көретін түсі – жасыл.
Толықтауыш – заттанып келіп, толықтауыш болады. Табыс, барыс, жатыс, шығыс,көмектес септіктер сұрақтарына жауап береді.
(субстантивируясь, отвечая на вопросы данных падежей, выполняет
функцию дополнения)
Мысалы: Жақсыдан үйрен, жаманнан жирен. Білімдіден шыққан сөз талаптыға болсын кез. Ол алманың сарылауын таңдады. Ол судың ыстық-суығына қарамады.
Пысықтауыш – сын есім етістіктің алдынан келіп, іс-әрекеттің сынын білдіреді.Сұрағы: қалай? (находясь перед глаголом, определяя действия и отвечая на вопрос - как? ,выполняет функцию обстоятельства)
Мысалы: Айман бөлмесін таза ұстайды. Ол домбырада шебер ойнайды.
Бастауыш – заттанған сын есім атау септігінде тұрады. (субстантивированное имя прилагательное находится в форме именительного падежа и является подлежащим)
Мысалы: Ұялшақ сыбағасынан құр қалады. Сыпайы сырын сақтар.
Көкек
Көкектің сайрауы күннің ашық, все температурасының біршама жоғары болатындығынан дерек береді.
Сарғалдақ
Сарғалдақ мысықтың мияулағанындай дауыс шығарса, күннің бұлыңғыр болатындығынан, егер сыбызғының дауысындай үн шығарса, күннің ашынлатыынані дерекередк.
Үкі
Үкі жаз, күз маусымында, күн шыққан кезде немесе ақшам уағында арт-артынан 2-3 рет жылағандай дауыс шығарса әрі бұтақтан-бұтаққа қонып тыным таппаса, күн бұанатыінередраны.
Сақау кептер
Сақау кептер ағаш бұтақтарына бүгініп алып, мойынын ерекше созып сайраған к дауысы булығып шықса, күн бұлтты болып, жаңбыр жауатынды болынан, егер олень мойнын табиғсы бтатарына, а также егер оліна мойнын табиы блісынан, егер олл мойнын табиы
Арға
Қарға ұдайы жоғары дауыспен қарқылдаса, 1–2 күннен кейін, қатты жаңбыр жауатындығынан, егер даусы арлыққанша қарқылдаса, ұзақ өтпей-ақ жабырдынатынаты.
Сауысқан
Сауысқан таңертең қора маңындағы ағаштарға қонып алып шықылықтас немес жерге түсіп шықылықтай секектеп жүрс, күн ашық болатындығынан, егер ағаш басынд бір ұшып, бір қонып тынымсыз шықылықтас, күн бұлттап, жауын-шашын болатынынан дерек береді.
Торғай
Күн ашық күндері торғайлар таң-сәрід топтанып ұшып, тамғ немес ағаш бұтақтарын қонып сайрас, күннің үздіксіз ашық болатындығынан, егер торғайлар бүрісіп, қанат-жүндерін үрпитіп, дамылсыз шырылдай беретін болс, ұзақ өтпей-ақ күн бұлттап жаңбыр жауатындығынан дерек береді.
Бақа
Бақа әдетте құрғақ ыстық ауа райын жақсы көреді. Жаңбыр жауудың алдында күн бұлттап, ауаның ылғалдылығы барған сайын арта түседі. Бұл кезде терісі арқылы тыныс алатын бақаның тыныс алуы кедергіге ұшырайды да, беталды бақылдай береді. Міне бұл қатты жаңбыр жауатындығын көрсетеді.
Құмырсқа
Құмырсқалар илеуінен биік жерге көшсе, жаңбыр жауатындығынан дерек береді. Жаңбыр жауудың алдында ауаның ылғалдығы артып кететіндіктен, құмырсқалардың ұясының іші ылғал әрі тымырсық болады. Бұл кезде құмырсқалар биік жерге көшіп, ылғалдан сақтанады.
Өрмекші
Өрмекші, өзі тоқыған торының жағасына барып алса, жаңбыр жауады. Егер тордан шығып, жаңа тор тоқи бастаса, күннің ашық, ыстық болатынынан дерек береді.
Бал арасы
Бал аралары таң сәріде ұясынан ұшып шақс, сол күні күннің ашық болатындығынан, гүл шырынын жиып, ұясынано йте кеш қайтс, 2-ші күні де күннің ашық болатындығынан, егер бал арасы алысқа кетпей, ұясына қайт-қайт кіргішть берсе немес ұясына кіріп алып, қонақтас ертеңінде жаңбыр жауатындығынан дерек береді.
Анықтауыш – сөйлемде негізінен анықтауыш болады. Сұрақтары: қандай? қай? кімнің?ненің? (основная функция в предложении – определение.
Вопросы: какой? кого? чего?)
Мысалы: Сұр бұлт түсі суық қаптайды аспан. Жақсының жақсылығын айт.Баяндауыш – сын есім жіктік тұлғада тұрып немесе жалғаусыз сөйлем соңында келеді. (имя прилагательное с личным окончанием или без него находится в конце предложения и является сказуемым)
Мысалы: Сен бір артық көркемсің. Әлсіз адам сүріншек. Қар аппақ. Орамал түсі – қызыл. Бүгін ауа райы суық. Оның жақсы көретін түсі – жасыл.
Толықтауыш – заттанып келіп, толықтауыш болады. Табыс, барыс, жатыс, шығыс,көмектес септіктер сұрақтарына жауап береді.
(субстантивируясь, отвечая на вопросы данных падежей, выполняет
функцию дополнения)
Мысалы: Жақсыдан үйрен, жаманнан жирен. Білімдіден шыққан сөз талаптыға болсын кез. Ол алманың сарылауын таңдады. Ол судың ыстық-суығына қарамады.
Пысықтауыш – сын есім етістіктің алдынан келіп, іс-әрекеттің сынын білдіреді.Сұрағы: қалай? (находясь перед глаголом, определяя действия и отвечая на вопрос - как? ,выполняет функцию обстоятельства)
Мысалы: Айман бөлмесін таза ұстайды. Ол домбырада шебер ойнайды.Бастауыш – заттанған сын есім атау септігінде тұрады. (субстантивированное имя прилагательное находится в форме именительного падежа и является подлежащим)
Мысалы: Ұялшақ сыбағасынан құр қалады. Сыпайы сырын сақтар.