6 сынып 3-тоқсан Бөлім бойынша жиынтық бағалау (СОР)
«Қазақстан және Ұлы Жібек жолы», «Жер байлығына аяулы көзқарас»
Оқушының аты – жөні
Сыныбы
Оқылым
Мәтінді оқы
Төмендегі тапсырмаларды орында
Ұлы Жібек Жолы – Қытай жерінен басталып, Қиыр Шығыс пен Еуропа елдеріне беттеген сауда жолы. Бұл жолдың басым бөлігі Орта Азия мен Қазақстан жерінің үстімен өтті. Жібек Жолы б.з.д III ғасырда пайда болып, XVI ғасырға дейін қызмет етті/служил/. Ұлы Жібек Жолы арқылы тек сауда дамып қана қоймай, Шығыс пен Батыс өркениеті/цивилизация/ дамып, мәдениет және дипломатиялық қарым-қатынас орнады. VI-VII ғасырларда Қытайдан басталған сауда жолы Жетісу мен Оңтүстік Қазақстан даласы бойымен өтетін. Отырар, Тараз, Сайрам (Испиджаб ), Түркістан (Яссы), Суяб, Баласағұн секілді көне қалалар тек сауда ғана емес, мәдениет және ғылым орталықтары болды.
Ертеде Тараз қаласындағы сауда базарын көргендер «Тараз базары – әлем айнасы»/зеркало/ дейтін. Себебі бұл жақта кез келген затты айырбастауға/обменять/, сату мен сатып алуға болатын. Мыстан жасалған тұрмыстық бұйымдар мен қару-жарақтар/оружия/, киім-кешек/одежда/ пен ер-тұрмандар/сёдла/ саудаға түсетін. Отырар аймағына жүз елуден астам кішкентай қалалар кіретін. Бұл елді мекен қорған/крепость/ сарайларға бай болатын. Саудамен қатар, бұл аймақта білім мен ғылым саласы дамыды. Түркістан (Яссы) ертеден «екінші Мекке» деп аталып кеткен. Бүгінгі таңда көне қала әлемдік туризм орталығына айналды. Суяб пен Баласағұн қалаларында жыл сайын сауда жәрмеңкелері/ярмарки/ өткізілетін. Әртүрлі елден жиналған саудагерлер жиналып, сауда қарым-қатынасын/отношения/ орнататын.
1. Берілген ақпараттардың ішінен мәтін мазмұнына сай келетін 2 дұрыс тұжырымды /формулировка, заключение/анықта
Ақпараттар Дұрыс Дұрыс емес/бұрыс/
Көне Түркістан қаласы
қазір туризм аймағы.
Жібек жолы - Батыс
пен Шығыстың арасын
жалғаған сауда жолы.
Отырар базарларында тауарларды сатуға,
айырбас
/обмен/жасауға болады.
2. Мәтінге ат қойып/озаглавь/, идеясын /негізгі ой-основная мысль/анықта
Мәтіннің тақырыбы (сөз тіркесі) /словосочетание/) Мәтіннің идеясы(1 сөйлем)- 1 предложение
Жазылым
«Қазақстандағы жер байлығы» тақырыбында берілген мәтін бойынша постер не сызба-кесте /графическая таблица/жаса
(постер-это художественный плакат в бумажном или цифровом виде, термин от английского слова «объявление»; композизия постера: фотографий, коллаж или иллюстраций с текстом)
Қазақстандағы жер байлығы
Қазақстан шикізат, қазба байлығы жағынан дүние жүзіндегі 186 елдің ішіндегі ең бай он елдің қатарына кіреді. Қазба байлықтар қорынан мынадай орын алады: қорғасын, вольфрам қоры бойынша 1-орын, күміс пен мырыш қоры жағынан 2-орын, марганец қоры бойынша 3-орын, мыс қоры бойынша 4-орын, уран қоры бойынша 5-орын, алтын қоры бойынша 6-орын, темір кені бойынша 7-орын, жанғыш көмір, газ қоры бойынша 9-орын, мұнай қоры бойынша 13-орын. Бұл-ғаламат байлық.
Орталық Қазақстанда көмір, жез, қорғасын, мырыш, құмтас өндіріледі.Мұнда көмір қоры 200 миллиард тоннадан асады екен. Солтүстікте алтын, темір; шығыста қорғасын, мырыш; оңтүстікте қорғасын; оңтүстік, шығыс, солтүстікте мәрмәр кен орындары бар.
Батыста, Каспий жағасындағы құрлықта /на суше/2,2 миллиард тонна, су астында 4,5 миллиард тонна мұнай жатыр. Аралдың айналасында 350 миллион тонна мұнай бар.
Елімізде ауыз толтырып айтып, мақтанатындай спортшылар аз емес. Солардың ішінде ең алдымен Александр Винокуровты атап айтып келеді. Ол - Қазақстанның және Астана Pro Team велокомандасының ең белгілі велошабандозы, «Vino» (Вино) деген атпен белгілі. 2012 жылғы Лондондағы XXX жазғы Олимпиада ойындарының чемпионы, Сидней Олимпиадасының вице чемпионы, әлем біріншілігінің қола жүлдегері, «Вуэльта» көпкүндігінің (2006 жыл) жеңімпазы. Оның есімі Қазақстанның спорт тарихына алтын әріппен жазылды десем, артық болмайды деп ойлаймын, себебі ол Қазақстаннан шыққан Олимпиада ойындарында алтын иеленген тұңғыш велошабандоз.
Еліміз Серік Сапиевті де мақтан тұтады. Ол ең танымал боксшылардың бірі, олимпиада чемпионы, халықаралық спорт шебері, Қазақстанның бокс бойынша еңбек сіңірген спорт шебері. Оның есімі Қарағанды қаласында бокс орталығына берілген болатын.
Бұл ретте Илья Ильинді атамай кету мүмкін емес. Қазақстанның есімін бірнеше дүркін әлемге танытқан әйгілі спортшы. Ол - Қазақстандық зілтемірші (ауыр атлет). Қазақстандық тұңғыш олимпиада ойындарының екі дүркін чемпионы (2008, 2012), әлемнің төрт дүркін чемпионы (2005, 2006, 2011, 2014) және Қазақстан чемпионы. Қазақстанның еңбек сіңірген спорт шебері.
Әрине, спортшылар тізімі осымен шектелмейді, бірақ өзім осы тұлғаларды ерекше мақтан тұтамын.
-Сәлем!
-Сәлем!
-Жақында наурыз мерекесі болады.Сен ол мереке жайлы білесің бе?
-Жоқ. Маған Наурыз жайлы айтып берші.
-Наурыз қазақ халқының ұлттық мейрамы. Оны Ұлыстың Ұлы күні деп те атайды. Туыс-ағайын бір-бірін қонаққа шақырады, ақсақалдар батасын беріп наурыз-көжеден бәрі ауыз тиеді. Сен наурыз-къженің дәмін татып көрдің бе?
-Жоқ. Ол қалай дайындалады?
-Наурызда әрбір қазақ үйінде наурыз-көже дайындалады.
Оған жеті түрлі бидай түрін, сүрленген ет,су,тұз қосады.Ммм, шіркін тіл үйіретін дәмі естен кетпейді!
-Дәмі керемет шығар, менің Наурыз мейрамын енді күні-түні күтетін болдым.
-Сен әлі бәрін естімедің ғой! Бұл күні тойдың көкесін көрерсің! Палуандар күресі, көкпар,асық ату деген қазақтың ұлттық ойындары өткізіледі. Қазақ халқы ерте заманнан келген Наурызда ағаш отырғызу дәстүрін де ұмытқан жоқ.
-Мәссаған! Қандай тамаша! Мен осы жылы Наурызды өткізіп алмаспын!
-Ендеше мен сені біздің үйге Наурызды қарсы алуға шақырамын!
-Қонақжайлығыңа рахмет!
-Келесі кездескенше,сау бол!
- Сау бол!