Ана тілі. Адам деген не көрмейді түсінде, Жатыр екем бүгін қабір ішінде. Дағыстанның кең аңғары күн ыстық, Көкірегімде орнаған бір тыныштық. Асау өзен арқырайды жарды ұрып, Жұрт тараған жалғыз мені қалдырып. Мен жатырмын үнсіз туған жерімде, Жер болады балғын тәнім менің де. Мен жатырмын қара жерге табына, Жоламайды келмейді ешкім маңыма. Тек қырандар шаңқылдайды шың жақта, Бұғылар кеп ыңырсыйды бір жақта. Кетті ғой, деп қыршын ғана жасында, Жыламайды ешкім молам басында. Жарым қайда, досым қайда кешегі, Анам қалай жатқанымды білмеді. Бар адамнан жатырмын тек бөлек мен, Бір дауысты естіп қалдым кенеттен. Естідім мен осы арадан үнін де, Екі кісі сөйлесті авар тілінде. Мен жатырмын қара жерде көз жұмып, Мына екеуі күбірлейді сөз қылып. Ғасан деген бір кісінің қулығын, Әли деген бір кісінің сұмдығын. Естідім де сөзін ана тілімнің, Бойым жылып лезде мен тірілдім. Балгер де емес, дәрігер де емес, емдейтін, Тек өзімнің тілім екен сөйлейтін. Өзге бір тіл емдер басқаларыңды, Мен онымен айта алмаймын әнімді. Егер тілім ертең болса құрымақ, Мен дайынмын өлуге де бүгін-ақ.
3 - тапсырма. Лирикалық кейіпкердің ана тілі туралы айтқан сөздерін дәптерге теріп жазыңдар. Мағынасын түсіндіріңдер. 3 тапсырмаға керек, сол жерде айтылған өлеңді жазып қойдым.
Жауабы өте керек болып тұр Өтініш көмектесіңдерші!
24-Айтыс — ауыз әдебиетінде ежелден қалыптасқан поэзиялық жанр, топ алдында қолма-қол суырып салып айтылатын сөз сайысы, жыр жарысы. Айтыс - әдебиет жанры болғанымен, ертеден қалыптасқан халықтық дәстүрдің үлкен түрі. Ойын, той, ас, қыз ұзату, келін түсіру сияқты қазақ тойлары жүйрік ат, білекті палуандармен бірге айтыс ақындары да қатысып, олар айтыс арқылы той қызығы мен мәртебесін көтере түскен.
Мен және менің інім екеуіміз жазғы демалыста ауылға атама бардық.Менің атам ел жұртқа сыйлы, қазақи болмысты, қысылғанда талайы келіп арқа тұтқан беделді жан еді,
Шырайы жарқын, кесек ойлы, жанары әрдайым жарық жұлдыздай жанып тұратын өнегелі азамат, өзіне ғана тән ұтқыр да, ұшқыр сөз тұрпаты мен ағайынның ақылшы, қамқоршысы бола білу болмысын бойында қатар ұштастырды. Ер жетіп, ес білгелі атамның ұлағатты сөздері мен үшін өмірлік азық болды. Азық болғанда көмейден өтіп, тәнге қуат бермейді, көкейіңе қонып, жүректен орын табады. Жастайымнан жадыма ақыл мен білім нәрін құйған кісінің қалжыңы мен тапқырлығы аралас әңгімелері ойыма жиі оралады.Бірде, жанымдағы жақын достарымнан көңілім қалып, атамнан:- «Дос табу оңай ма?» деп, ақыл сұрай бардым.Сонда атам: – Өзің қалай ойлайсың, жауап іздеп көрші?!- деді.- Ата, дос табу ақылдыға оңай, ақымаққа қиын,- дедім мен.Ол кісі ойымның бұрыстығын айтты.- Жоқ, балам, өмірде дос табу ақылдыға қиын, ақымаққа оңай. Ақылдының досы аз, қасы көп, ақымақтың досы көп болғанымен жақсылығы жоқ. Жақсылығы жоқ достың қастығы аяқ астында жатады. Есіңде болсын, досың ақылды болса, өзің дана боласың, досың бала болса, өзің шала боласың, – деп ақыл айтты
-ответ:
1-B
2-?
3-E
4-A
5-E
6.?
7-C
8-E
9-?
10-A
11-?
12-E
13-A
14-E
15-A
16-A
17-A
18-C
19-A
20-D
21-A
22-A
23-С
24-Айтыс — ауыз әдебиетінде ежелден қалыптасқан поэзиялық жанр, топ алдында қолма-қол суырып салып айтылатын сөз сайысы, жыр жарысы. Айтыс - әдебиет жанры болғанымен, ертеден қалыптасқан халықтық дәстүрдің үлкен түрі. Ойын, той, ас, қыз ұзату, келін түсіру сияқты қазақ тойлары жүйрік ат, білекті палуандармен бірге айтыс ақындары да қатысып, олар айтыс арқылы той қызығы мен мәртебесін көтере түскен.
25-C
Фхх устала... Надеюсь
Мен және менің інім екеуіміз жазғы демалыста ауылға атама бардық.Менің атам ел жұртқа сыйлы, қазақи болмысты, қысылғанда талайы келіп арқа тұтқан беделді жан еді,
Шырайы жарқын, кесек ойлы, жанары әрдайым жарық жұлдыздай жанып тұратын өнегелі азамат, өзіне ғана тән ұтқыр да, ұшқыр сөз тұрпаты мен ағайынның ақылшы, қамқоршысы бола білу болмысын бойында қатар ұштастырды. Ер жетіп, ес білгелі атамның ұлағатты сөздері мен үшін өмірлік азық болды. Азық болғанда көмейден өтіп, тәнге қуат бермейді, көкейіңе қонып, жүректен орын табады. Жастайымнан жадыма ақыл мен білім нәрін құйған кісінің қалжыңы мен тапқырлығы аралас әңгімелері ойыма жиі оралады.Бірде, жанымдағы жақын достарымнан көңілім қалып, атамнан:- «Дос табу оңай ма?» деп, ақыл сұрай бардым.Сонда атам: – Өзің қалай ойлайсың, жауап іздеп көрші?!- деді.- Ата, дос табу ақылдыға оңай, ақымаққа қиын,- дедім мен.Ол кісі ойымның бұрыстығын айтты.- Жоқ, балам, өмірде дос табу ақылдыға қиын, ақымаққа оңай. Ақылдының досы аз, қасы көп, ақымақтың досы көп болғанымен жақсылығы жоқ. Жақсылығы жоқ достың қастығы аяқ астында жатады. Есіңде болсын, досың ақылды болса, өзің дана боласың, досың бала болса, өзің шала боласың, – деп ақыл айтты