Есімді сөз тіркестері[1] — сөз тіркесінің басыңқы сыңары есім сөз болып келетін түрі. Мұндай сөз тіркесінің ұйытқы сөздері (басыңқылары), негізінен, зат есім және сын есім, сан есім сияқты есім сөздер болады да, бағыныңқы сыңарлардың қызметін есім сөздердің бірі немесе етістіктің есімше түрі атқарады: “қалың тоғай”, “жақсының сөзі”, “екінің бірі”, “оқылған кітап”.
Есімді сөз тіркестерінің сыңарлары қабыса, матаса, меңгеріле байланысады. Байланысу формаларының бір-бірінен елеулі айырмашылықтары болуымен бірге, байланысудың бір формасының да өз ішінде ерекшеліктері болады.
Қабыса байланысқан есімді сөз тіркестері, зат есім мен зат есімнің тіркестері түрінде (“алтын сақина”, “темір пеш”, “бір үйір жылқы”, “бір үзім нан”, “қалта сағат”), сын есім мен зат есімнің тіркесі түрінде (“жақсы дос”, “сұлу әйел”, “ақ қағаз”, “аласа бойлы азамат”, “ат жақты жігіт”), сан есім мен зат есімнің тіркесі түрінде (“оныншы сынып”, “отыз студент”, “он шақты қой”, “бес-алты дәптер”), есімше мен зат есімнің тіркесі түрінде (“көрінген тау”, “сөйлейтін адам”, “орылған шөп”), есімдік пен зат есімнің тіркесі түрінде (“мына үй”, “ана жол”, “нешінші пәтер?”, “барлық халық”, “өз еңбегі”), үстеу мен зат есімдердің тіркесі түрінде (“қазір осында”, “бүгін көңілді”, “әлі тып-тыныш”) кездеседі.
Матаса байланысқан есімді сөз тіркестері байланысудың табиғатына сай ілік септігіндегі сөз бен тәуелдік жалғаулы сөздің тіркесі болып шығады (“қораның шатыры”, “құстың сұлуы”, “отыздың екеуі”, “менің әкем”).
Меңгеріле байланысқанда басыңқы мен бағыныңқы сыңарлардың септік (іліктен басқа) жалғаулары арқылы тіркеске түсетіні белгілі (“жанға бай”, “жақсылыққа үйір”, “сенімен тұстас”, “сайлауға әзірлік”). Осының барлығынан да сын, сапа, меншіктілік сияқты синтаксистік мағыналар туындап отырады.
Жазғы демалыс та келіп жетті. Арман мен Лаура ауылға, атасы мен әжесінің үйіне келді. Олардың қуанышында шек болмады. Себебі ауылда неше түрлі қызықтар бар еді. Олар атасымен бірге төрт түлік малдың төлдеріне тамақ берді. Кейін атасы баптап жүрген бақшаға келді. Жап-жасыл ағаштар мен түрлі түсті гүлдердің ортасында өздерін жеңіл сезініп, асыр салып ойнады. Аталарынан ананы бір, мынаны бір сұрауды да ұмытпады. Кейін Арман мен Лаура өздерінің де осылай ағаш күтіп, өсіргілері келетінін айтты. Атасы онда ертеңнен бастап немерелерінің ағашына орын дайындайтынын айтып балаларды бір қуантты. Одан кейін зерек Арман атасынан жаңбырдың қалай пайда болатынын, ағаштардың емдік қасиеттері жайлы сұрады. Лаура да Арманның сұрақтарын құптап қойды. Немерелерінің зеректігіне таң қалып, қуана-қуана сұрақтарынан жауап берді. Кейін бұл үшеуі табиғатты ластамау туралы да біраз талқылады. Осылайша Арман мен Лаураның әр күні түрлі қызыққа толы еді.
Есімді сөз тіркестері[1] — сөз тіркесінің басыңқы сыңары есім сөз болып келетін түрі. Мұндай сөз тіркесінің ұйытқы сөздері (басыңқылары), негізінен, зат есім және сын есім, сан есім сияқты есім сөздер болады да, бағыныңқы сыңарлардың қызметін есім сөздердің бірі немесе етістіктің есімше түрі атқарады: “қалың тоғай”, “жақсының сөзі”, “екінің бірі”, “оқылған кітап”.
Есімді сөз тіркестерінің сыңарлары қабыса, матаса, меңгеріле байланысады. Байланысу формаларының бір-бірінен елеулі айырмашылықтары болуымен бірге, байланысудың бір формасының да өз ішінде ерекшеліктері болады.
Қабыса байланысқан есімді сөз тіркестері, зат есім мен зат есімнің тіркестері түрінде (“алтын сақина”, “темір пеш”, “бір үйір жылқы”, “бір үзім нан”, “қалта сағат”), сын есім мен зат есімнің тіркесі түрінде (“жақсы дос”, “сұлу әйел”, “ақ қағаз”, “аласа бойлы азамат”, “ат жақты жігіт”), сан есім мен зат есімнің тіркесі түрінде (“оныншы сынып”, “отыз студент”, “он шақты қой”, “бес-алты дәптер”), есімше мен зат есімнің тіркесі түрінде (“көрінген тау”, “сөйлейтін адам”, “орылған шөп”), есімдік пен зат есімнің тіркесі түрінде (“мына үй”, “ана жол”, “нешінші пәтер?”, “барлық халық”, “өз еңбегі”), үстеу мен зат есімдердің тіркесі түрінде (“қазір осында”, “бүгін көңілді”, “әлі тып-тыныш”) кездеседі.
Матаса байланысқан есімді сөз тіркестері байланысудың табиғатына сай ілік септігіндегі сөз бен тәуелдік жалғаулы сөздің тіркесі болып шығады (“қораның шатыры”, “құстың сұлуы”, “отыздың екеуі”, “менің әкем”).
Меңгеріле байланысқанда басыңқы мен бағыныңқы сыңарлардың септік (іліктен басқа) жалғаулары арқылы тіркеске түсетіні белгілі (“жанға бай”, “жақсылыққа үйір”, “сенімен тұстас”, “сайлауға әзірлік”). Осының барлығынан да сын, сапа, меншіктілік сияқты синтаксистік мағыналар туындап отырады.
Объяснение:
во правильный отве ☝️☝️☝️☝️
Атасының немерелері.
Жазғы демалыс та келіп жетті. Арман мен Лаура ауылға, атасы мен әжесінің үйіне келді. Олардың қуанышында шек болмады. Себебі ауылда неше түрлі қызықтар бар еді. Олар атасымен бірге төрт түлік малдың төлдеріне тамақ берді. Кейін атасы баптап жүрген бақшаға келді. Жап-жасыл ағаштар мен түрлі түсті гүлдердің ортасында өздерін жеңіл сезініп, асыр салып ойнады. Аталарынан ананы бір, мынаны бір сұрауды да ұмытпады. Кейін Арман мен Лаура өздерінің де осылай ағаш күтіп, өсіргілері келетінін айтты. Атасы онда ертеңнен бастап немерелерінің ағашына орын дайындайтынын айтып балаларды бір қуантты. Одан кейін зерек Арман атасынан жаңбырдың қалай пайда болатынын, ағаштардың емдік қасиеттері жайлы сұрады. Лаура да Арманның сұрақтарын құптап қойды. Немерелерінің зеректігіне таң қалып, қуана-қуана сұрақтарынан жауап берді. Кейін бұл үшеуі табиғатты ластамау туралы да біраз талқылады. Осылайша Арман мен Лаураның әр күні түрлі қызыққа толы еді.