Еліміздің бас қаласы, Отанымыздың жүрегі, мәдениеттің ошағы, ғылым мен білімнің ордасы - Астана қаласы Қазақстанның орталық бөлігінің солтүстігінде Ақмола облысында, Есіл өзенінің алабындағы өзен маңы жазықтығында орналасқан.
Климаты шұғыл континентті, оңтүстікке қарай шөлейттенеді. Қазақстанның осы бөлігінде жыл мезгілдерінің өз ерекшеліктері бар. Қар мол жауып, қысы ұзақ болады. Орташа жылдық температурасы 3,1 °C. Жауын-шашын жылына 300 мм түседі. Жаздың орташа температурасы шамамен 20°С болғанымен, Орта Азияның ыстық ауа массаларына байланысты максималды температурасы 40 °C болуы де мүмкін.
Наурыздың аяғына таман көктем кеш шыққанмен, табиғат әсем түрге енеді, бұл кезде сарыгүл мен бәйшешек гүл атады.
Астана қаласы қуаң аймақта орналасқан, негізгі су қоры өзен және жерасты су көздерінен құралады. Бастауын Нияз таулары бұлақтарынан алып, қысқы қар, жазғы жауын суымен толысып отыратын Есіл өзені қаланың негізгі су артериясы болып табылады. Есілдің қаладан ағып өтетін тұсынан шағын екі өзен Сарыбұлақ пен Ақбұлақ келіп құяды. Қаланы 25-30 км төңіректе шағын өзен-көлдер қоршап жатыр. Олардың кейбіреуі тұщы, кейбіреуі кермек сулы болып келеді.
Қаланың адамдар үшін онша қолайлы емес құрғақшылық пен қатты желге бейім даланың ортасында орналасқанына байланысты, қала айналасын жасыл белдеумен - ағаштар мен басқа да жасыл кеңістіктермен жабдықтау бойынша ауқымды жоба жүзеге асырылуда.
Күн өткен сайын елордамыз көркейе түсіп, қала аумағында жасыл желектер, түрлі әсем өсімдіктер мен гүлдер көптеп отырғызылуда.
Тітіркенгіштік (сезімталдық) - бұл ағзаның сыртқы әсерге сәйкес жауап қайтару кезіндегі тірі ағзалардың жалпыға бірдей қасиеті. Жарық, жылу, ылғал, газ құрамы, дыбыс, химиялық заттар және т. б. тітіркендіргіш бола алады. Тітіркендіргіш әсеріне біртұтас ағза ғана емес, сондай-ақ жеке мүшелер, ұлпалар мен жасушалар да жауап қайтарады. Сонымен бірге тітіркендіруге әсер ету көп жағдайда қозу күшіне сай келе бермейді. Мысалы, көлденеңжолақты бұлшықетті аздап тітіркендіруден күшті жиырылу болуы мүмкін. Тітіркенгіштік өсімдікте әр түрлі жолмен пайда болады. Мысалы, шолпан шыбынжұттың жапырақтары ұзын тісшелері бар екі жақтаудан құралған. Жактаулардың әрқайсысында сезімтал қылқандары бар. Бунақдене сол қылканға тиіп кетсе, жапырақ тақташасы кітап беттері тәрізді беттесіп, олжасын қатты қысады.
Өсімдіктер мен жануарлардың тітіркенгіштіктерінің әрекетіне жауап қайтаратын осындай қозғалыстар таксис (гр. taxis - орналастыру, реті бойынша орналастыру) деп аталады. Ағзаның химиялық заттар (тұздар, қышқылдар, т. б.) әрекеті - хемотаксис деп аталады. Ал ағзаның қоршаған ортаның езгерісіне жауабы - термотаксис, ағзаның жарық деңгейіне жауабы - фототаксис деп бөлінеді.
Астана қаласының табиғаты.
Еліміздің бас қаласы, Отанымыздың жүрегі, мәдениеттің ошағы, ғылым мен білімнің ордасы - Астана қаласы Қазақстанның орталық бөлігінің солтүстігінде Ақмола облысында, Есіл өзенінің алабындағы өзен маңы жазықтығында орналасқан.
Климаты шұғыл континентті, оңтүстікке қарай шөлейттенеді. Қазақстанның осы бөлігінде жыл мезгілдерінің өз ерекшеліктері бар. Қар мол жауып, қысы ұзақ болады. Орташа жылдық температурасы 3,1 °C. Жауын-шашын жылына 300 мм түседі. Жаздың орташа температурасы шамамен 20°С болғанымен, Орта Азияның ыстық ауа массаларына байланысты максималды температурасы 40 °C болуы де мүмкін.
Наурыздың аяғына таман көктем кеш шыққанмен, табиғат әсем түрге енеді, бұл кезде сарыгүл мен бәйшешек гүл атады.
Астана қаласы қуаң аймақта орналасқан, негізгі су қоры өзен және жерасты су көздерінен құралады. Бастауын Нияз таулары бұлақтарынан алып, қысқы қар, жазғы жауын суымен толысып отыратын Есіл өзені қаланың негізгі су артериясы болып табылады. Есілдің қаладан ағып өтетін тұсынан шағын екі өзен Сарыбұлақ пен Ақбұлақ келіп құяды. Қаланы 25-30 км төңіректе шағын өзен-көлдер қоршап жатыр. Олардың кейбіреуі тұщы, кейбіреуі кермек сулы болып келеді.
Қаланың адамдар үшін онша қолайлы емес құрғақшылық пен қатты желге бейім даланың ортасында орналасқанына байланысты, қала айналасын жасыл белдеумен - ағаштар мен басқа да жасыл кеңістіктермен жабдықтау бойынша ауқымды жоба жүзеге асырылуда.
Күн өткен сайын елордамыз көркейе түсіп, қала аумағында жасыл желектер, түрлі әсем өсімдіктер мен гүлдер көптеп отырғызылуда.
Тітіркенгіштік (сезімталдық) - бұл ағзаның сыртқы әсерге сәйкес жауап қайтару кезіндегі тірі ағзалардың жалпыға бірдей қасиеті. Жарық, жылу, ылғал, газ құрамы, дыбыс, химиялық заттар және т. б. тітіркендіргіш бола алады. Тітіркендіргіш әсеріне біртұтас ағза ғана емес, сондай-ақ жеке мүшелер, ұлпалар мен жасушалар да жауап қайтарады. Сонымен бірге тітіркендіруге әсер ету көп жағдайда қозу күшіне сай келе бермейді. Мысалы, көлденеңжолақты бұлшықетті аздап тітіркендіруден күшті жиырылу болуы мүмкін. Тітіркенгіштік өсімдікте әр түрлі жолмен пайда болады. Мысалы, шолпан шыбынжұттың жапырақтары ұзын тісшелері бар екі жақтаудан құралған. Жактаулардың әрқайсысында сезімтал қылқандары бар. Бунақдене сол қылканға тиіп кетсе, жапырақ тақташасы кітап беттері тәрізді беттесіп, олжасын қатты қысады.
Өсімдіктер мен жануарлардың тітіркенгіштіктерінің әрекетіне жауап қайтаратын осындай қозғалыстар таксис (гр. taxis - орналастыру, реті бойынша орналастыру) деп аталады. Ағзаның химиялық заттар (тұздар, қышқылдар, т. б.) әрекеті - хемотаксис деп аталады. Ал ағзаның қоршаған ортаның езгерісіне жауабы - термотаксис, ағзаның жарық деңгейіне жауабы - фототаксис деп бөлінеді.