71. Мәтінді тыңда. Бүгін қарт тырна әдеттегісінен ерте оянды да, ауыр қанаттарын сарт-сұрт ұрып, дүр сілкінді. Қасына балалары мен немерелерін шақырды. Мен түнде түс көрдім, – деді қарт тырна. — Туған жер ге көктем келіпті. Көл толқын атып, тулап жатыр. Айна ласы балқұрақ. Көл түнған күміс шабақ. Oh, шіркін, туған жерге не жетсін! Ой, ата-ай, кайда асығамыз? Күте тұрайық, күн әбден жылынсын. Мұнда қарнымыз тоқ, джунглидің іші толған құмырсқа, көлде бақа толып жүр, – деді ортаншы баласы.Қарт тырна ашу шақырды: - Жок, болмайды! Туған жер де коктемді сагынып жа- тыр. Ал көктем құс қанатымен барады... Қазір жолға жиналындар! Жаксылап азыктанып алындар. Күн шыклай көкке көтерілеміз. Тырналар ясалма-жан азықтануға кірісті. Сүтпісірім уақыттан соң үшбұрыш жасай тізіліп, туған жерді бетке алды. Кеr алдында карт тырна, Мүлгіrен қалың орман тырналардың қиқуымен азан қазан болды. Олар үш күн, үш түн ұшты. Төртінші күні елге де жетті. Бірақ алыстан шаршап жеткен тырналар қат ты өкінді... Сейітқұл Оспанов • Тырналардың неліктен окінгенін өзің болжап айт. • Жоспар бойынша монолог курап айт. Жоспар: 1. Қарт тырнаның түсі 2. Балаларының қарсылығы 3. Қарт тырнаның шешімі 4. Туған жерге келгендегі өкінудің себебін болжау • Мәтіндегі етістіктерді тауып, қай жақта тұрғанын айт.
Ыбырай Алтынсариннің жазушылық қызметі ХІХ ғасырдың 60-70-жылдарында қазақ халқының өмірінде болған тарихи-əлеуметтік үлкен өзгерістермен сабақтас, солармен тікелей байланысты. Ол өзінің əдеби шығармаларымен тіршіліктің өзекті проблемаларын көтеруге батыл бет бұрды.
Ұлы педагог-ғалым қазақтың жазба əдебиетінің, əдеби тілінің негізін қалаушылардың бірі болды. Əдебиетке тың тақырыптар, озық ойлар енгізді. Шиеленіскен тартыстар, соны бейнелер, бұрын болмаған жанрлар арқылы əдебиетті мазмұн жағынан ғана емес, түр жағынан да өркендетті. Қазақ даласының сұлу табиғаты, ұшан-теңіз байлығы, еңбек пен еңбек адамдары ту
ралы əсем лирикалық өлеңдер, қысқа да əсерлі əңгімелер, сол кездегі қоғам өмірінің сан алуан жайларын шебер сипаттайтын публицистикалық мақалалар жазды. Оның шығармаларында философиялық пайымдаулар мен тұжырымдар молынан келтірілді. Орыс тіліндегі балаларға арналған көптеген еңбектерді қазақ тіліне жеңіл аудара білді. Сөйтіп, ұлтымыздың халық ағарту саласында көп еңбек етті.
Көркем әдебиет стилі' - проза, поэзия, драматургия салаларында жазылған көркем шығармалардың стилі (тілі). Көркем әдебиет стиліне тән бірнеше ерекшеліктер бар. Солардың бірі - тіл байлығы. Көркем шығармаларда қолданылмайтын сөздер мен сөз тіркестері, фразеологизмдер аз. Кез келген шығарма тек қана авторлық баяндаудан ғана емес, кейіпкер тілінен де турады. Ал кейіпкерлер әр жастағы, әр мамандықтағы, әр дәрежедегі білімді адамдар болып келетіндігі белгілі. Сондықтан да көркем шығармада кәсіби сөздер де, жергілікті тіл ерекшеліктері де, жаргондық сөздер де ұшырасып отырады. Көркем әдебиет стилінің екінші ерекшілігі - оның көп стильді болып келетіндігі. Мұның мәнісі қай жанрда жазылған шығарма болса да, онда тіл арқылы қарым-қатынас құралдарының барлық түрінің қолданылуында, яғни ауызекі сөйлеу тіліне қоса, публицистикалық, ғылым, ресми стильдердің элементтері осы стильде әр түрлі ыңғайда ұшырасып отырады. Көркем әдебиет стилінің тағы бір ерекшілігі бұл стильде орындалатын еңбектердің басты міндеті эстетикалық тәрбие беретіндігімен тығыз байланысты болып келеді.