Қорқыт ата VII ғасырда Сырдария өзенінің бойындағы бұрынғы Жанкент қаласында өмір сүрген. Кемеңгер тұлға дүниеге келмес бұрын анасы оны құрсағында үш жыл көтерген деген аңыз әңгіме бар. Ол дүниеге келгенде табиғат тылсымы ерекше күйге енген. Қатты боран соққан. Күн тұтылып, үш күн бойы күннің көзі көрінбеген. Қара тұман басқан. Сол себептен оған «Қорқыт» есімі беріліпті. Ойшыл жыраудың өмірін зерттеген ғалымдар оның есімінің мағынасын түрліше болжаған. Бірі «құт әкелетін адам» десе, енді бірі «өмір тоқтады» деп болжаған. Бір қызығы, Қорқыт ата дүниеге келе сала тілі шығып, сөйлеп кетіпті. Тіпті туыла салып жүріп кеткен деген де аңыз бар.
Қорқытпен қобыз егіз ұғым іспеттес. Ол туралы «Қорқыт ата кітабында» тереңінен жазылған. Кітаптың алғашқы беттерінде жыраудың нақыл сөздері жазылған. Онда өмір мен өлім туралы көбірек мағлұмат алуға болады. Аңыздарға сенсек, Қорқыт «өмір барда өлім бар, өзгеру бар. Өлмес өмір жоқ. Сынбас темір жоқ, бәрі де өледі. Өзгереді, ұмыт болады. Тек мәңгілікке өлмейтін, ұмытылмайтын адамның өмірінде жасаған игілікті ісінің нәтижесі» деген.Жалпы Қорқыт ата өмір бойы өлімге қарсы күресуші жан ретінде сипатталады. Көпшілікті жырымен ғана емес, күйімен де өзіне қаратқан ол дүниенің төрт бұрышын кезіп кетеді. Бір атап өтерлігі, жолшыбай кездескен адамдардың барлығы көр қазып жатады. Олардан «кімнің көрі?» деп сұрағанында, «Қорқыттың көрі» деген жауап алады. Тағы бір түсінде «жер кіндігін тапсаң, тірі қаласың» деген аян естіген соң ол өзі туған өңірге қайта оралыпты. Содан қобыз аспабын ойлап табады. Қорыта айтқанда, Қорқыт ата туралы бірнеше аңыз бар. Олардың бірінде өзен ортасындағы кілем үстінде қобызымен күй тартқан оның кілемі құдіретті күйдің арқасында суға батпайтыны да айтылады. Аңыздарда Қорқыт ата қобыз тартқан жылдары ел ішінде ешбір текетірес, өлім болмаған деседі. Тек күндердің бірінде ерекше аспапта ойнап отырған ол кенеттен ұйқыға кеткен сәтінде судағы қайрақ жылан оны шағып өлтірген деген де аңыз бар. Тағы бір аңыз әңгімелерде Қорқыт қобызда күй тартып қана қоймай, ол арқылы адам емдеген деген де мәліметтер кездеседі. Онымен қоса, оның бойында болашақты болжайтын да қасиет болған көрінеді.Жер бетінде қобыз аспабында алғаш болып күй тартқан Қорқыт атаның күйлері бүгінде кеңінен танымал. «Қорқыт», «Башпай», «Тарғыл ана», «Ұшардың ұлуы», «Желмая» және «Елімай» күйлері бар.
Құнанбай 4 әйел алған адам. Оның бәйбішесі Күңкеден – Кұдайберді, інісі Құттымұхамбетке айттырылып, қалыңдық кезінде жесір қалған соң өзі алған екінші әйелі: Ұлжаннан – Тәңірберді (Тәкежан), Ибраһим (Абай), Ысқақ, Оспан, үшінші әйелі Айғыздан – Халиулла, Ысмағұл туады. Қартайған шағында үйленген ең кіші әйелі Нұрғанымнан ұрпақ жоқ. Абайдің “ Атадан алтау, анадан төртеу едім дейтіні осыдан. Болашақ ақын сабырлы мінезімен, кең пейілімен ел анасы атанған “кәрі әжесі” Зеренің таусылмайтын мол қазынадай аңыз ертегілерін естіп, абысын-ажынға жайлы, мінезі көнтерлі, әзіл-қалжыңга шебер, жөн-жобага жетік өз анасы Ұлжанның тәрбиесінде өсті.
Қорқыт ата VII ғасырда Сырдария өзенінің бойындағы бұрынғы Жанкент қаласында өмір сүрген. Кемеңгер тұлға дүниеге келмес бұрын анасы оны құрсағында үш жыл көтерген деген аңыз әңгіме бар. Ол дүниеге келгенде табиғат тылсымы ерекше күйге енген. Қатты боран соққан. Күн тұтылып, үш күн бойы күннің көзі көрінбеген. Қара тұман басқан. Сол себептен оған «Қорқыт» есімі беріліпті. Ойшыл жыраудың өмірін зерттеген ғалымдар оның есімінің мағынасын түрліше болжаған. Бірі «құт әкелетін адам» десе, енді бірі «өмір тоқтады» деп болжаған. Бір қызығы, Қорқыт ата дүниеге келе сала тілі шығып, сөйлеп кетіпті. Тіпті туыла салып жүріп кеткен деген де аңыз бар.
Қорқытпен қобыз егіз ұғым іспеттес. Ол туралы «Қорқыт ата кітабында» тереңінен жазылған. Кітаптың алғашқы беттерінде жыраудың нақыл сөздері жазылған. Онда өмір мен өлім туралы көбірек мағлұмат алуға болады. Аңыздарға сенсек, Қорқыт «өмір барда өлім бар, өзгеру бар. Өлмес өмір жоқ. Сынбас темір жоқ, бәрі де өледі. Өзгереді, ұмыт болады. Тек мәңгілікке өлмейтін, ұмытылмайтын адамның өмірінде жасаған игілікті ісінің нәтижесі» деген.Жалпы Қорқыт ата өмір бойы өлімге қарсы күресуші жан ретінде сипатталады. Көпшілікті жырымен ғана емес, күйімен де өзіне қаратқан ол дүниенің төрт бұрышын кезіп кетеді. Бір атап өтерлігі, жолшыбай кездескен адамдардың барлығы көр қазып жатады. Олардан «кімнің көрі?» деп сұрағанында, «Қорқыттың көрі» деген жауап алады. Тағы бір түсінде «жер кіндігін тапсаң, тірі қаласың» деген аян естіген соң ол өзі туған өңірге қайта оралыпты. Содан қобыз аспабын ойлап табады. Қорыта айтқанда, Қорқыт ата туралы бірнеше аңыз бар. Олардың бірінде өзен ортасындағы кілем үстінде қобызымен күй тартқан оның кілемі құдіретті күйдің арқасында суға батпайтыны да айтылады. Аңыздарда Қорқыт ата қобыз тартқан жылдары ел ішінде ешбір текетірес, өлім болмаған деседі. Тек күндердің бірінде ерекше аспапта ойнап отырған ол кенеттен ұйқыға кеткен сәтінде судағы қайрақ жылан оны шағып өлтірген деген де аңыз бар. Тағы бір аңыз әңгімелерде Қорқыт қобызда күй тартып қана қоймай, ол арқылы адам емдеген деген де мәліметтер кездеседі. Онымен қоса, оның бойында болашақты болжайтын да қасиет болған көрінеді.Жер бетінде қобыз аспабында алғаш болып күй тартқан Қорқыт атаның күйлері бүгінде кеңінен танымал. «Қорқыт», «Башпай», «Тарғыл ана», «Ұшардың ұлуы», «Желмая» және «Елімай» күйлері бар.
Өзіңе керектілерін аларсың.Құнанбай 4 әйел алған адам. Оның бәйбішесі Күңкеден – Кұдайберді, інісі Құттымұхамбетке айттырылып, қалыңдық кезінде жесір қалған соң өзі алған екінші әйелі: Ұлжаннан – Тәңірберді (Тәкежан), Ибраһим (Абай), Ысқақ, Оспан, үшінші әйелі Айғыздан – Халиулла, Ысмағұл туады. Қартайған шағында үйленген ең кіші әйелі Нұрғанымнан ұрпақ жоқ. Абайдің “ Атадан алтау, анадан төртеу едім дейтіні осыдан. Болашақ ақын сабырлы мінезімен, кең пейілімен ел анасы атанған “кәрі әжесі” Зеренің таусылмайтын мол қазынадай аңыз ертегілерін естіп, абысын-ажынға жайлы, мінезі көнтерлі, әзіл-қалжыңга шебер, жөн-жобага жетік өз анасы Ұлжанның тәрбиесінде өсті.