«Верный» *ден жандаралдар бұйрық қылды Құйрығы бұйрығының тіпті зілді .«Отыз бір — он тоғызды алад» деген Суық хабар халықты бұлқындырды. Жылады сорлы халық малын айтып ,«Кеткен соң қолдан шығып келмес қайтып» , —Дейді де еңірейді, егіледі ,Қайғының күндіз-түні күйін тартып .«Верный»дың қадам баспай қаласына, Кемпір, шал жылап жатыр баласына. Ешбір ем табылмады іздесе де, Халықтың жүректегі жарасына. Пристов келіп қалды бала сұрап, Ел жатыр бермейміз деп қойдай шулап, «Қырсаң да баламызды бермейміз» — деп, Тайсалмай әке-шеше жатыр сулап. Пристов ашуланды «аламыз» деп, (Жігіттер тұр: «бармаймыз, қаламыз» деп) .«Егерде бұл түріңді өзгертпесең, Басыңа бір ойранды саламыз» деп. Ел-ел боп жыйылды кеп әрбір сайға, Ал әлеумет, қараңдар мына жайға, Сеңдей болып соғылып толқындады «Бір сая бола ма — деп — шыбын жанға? »Жыйылды бозбалалар бір кезекте ,«Қарғалы» деген тасқын бір өзенге ,Пристов кетті — «еріксіз аламын» деп, Көресің бұл істі деп кезегінде. Бәрін де ол пристов жаттап алды, Басшыларын қағазға хаттап алды ,Аттандырып бұл елге солдаттарын, Басты-басты кісіні саптап алды .Күн ыстық қайнап тұрған сарша тамыз ,Жанында қан, малында қалмай маңыз ,Оразаның күні еді сол уақытта, Бұл күнде оразаны не қыламыз !Суында Қарғалының ауыз ашты
Доспамбет жырау жырларынан оның мұрат-мақсаты, түсінік-талғамы, дүниеге көзқарасы анық аңғарылады. Отан қорғау, елге, жерге деген сүйіспеншілікті бейнелейтін жырларында қырым, ноғай, қазақ жұртының іргесі бүтін, ешкімге бас имейтін ел болып отырған заманды аңсау сарыны байқалады. Жырау ол заманды қайтып келмес бақытты өмір ретінде толғайды (“Айнала бұлақ басы таң”, “Тоғай, тоғай, тоғай су”, “Азау, азау дегенің”, “Арғымаққа оқ тиді”, “Қоғалы көлдер, қом сулар”, “Айналайын, Ақ Жайық”, т.б.). Жырау өткен өмірді жырлағанда туған ел, өскен жерге деген ыстық махаббатын келер ұрпақ болашағымен байланыстыра сипаттайды. Олардың да ертең еліне қорған, тірек болуын қалайды. Доспамбет жырау өз басын өлімге тігіп, сан рет қанды шайқастарға қатысқан ата қонысын үлкен сүйіспеншілікпен толғайды. Жырау ел қорғау, жорық тақырыбына арналған жырларында елі мен жері үшін өлген ердің арманы жоқ деп, отаншылдық рухты бәрінен биік қояды. Ол серілік пен сақилықты, дарқандықты, қонақжайлылықты ата-бабадан келе жатқан асыл дәстүр ретінде дәріптейді. Доспамбет жырау шығармалары қазақ поэзиясы тарихында өзгеше көркемдігімен, екпінді ырғағымен ерекшеленеді. Жырау айтайын деген ойының қуатын еселеп арттыру үшін қайталауларды жиі қолданады. Сөйтіп, оларды ұтымдылықпен пайдаланып, ойдың әсерлілігі мен өткірлігін күшейте түседі. Доспамбет жыраудың ерлік пен елдікке үндейтін толғаулары Бұқар жырау, Махамбет сынды өзінен кейінгі ақындарға елеулі әсер еткені байқалады. Бұл дәстүр толыса, кемелдене келе жаңа сипатқа ие болды. Доспамбет жыраудың шығармалары толық жеткен жоқ. Көпшілігі жорық үстінде қолма-қол айтылған. Ел жадында сақталғандары ғана бізге жеткен. Осы азғана жырларының өзінен-ақ оның жырды түйдек-түйдегімен ағытатын дауылпаз жырау болғаны аңғарылады. Доспамбет жыраудың жырлары ертеректе Османов “Ноғай уа құмық шығырлары” (СПб., 1893) атты жинағына енген. Кейін В.В. Радловтың “Халық әдебиетінің үлгілері” (1896) деген жинақта басылды. “Ертедегі әдебиет нұсқалары” (1967), “Алдаспан” (1971), “XV — XVІІІ ғасырлардағы қазақ поэзиясы” (1982), “Бес ғасыр жырлайды” (1985), т.б. сан алуан хрестоматия, жинақтарда үздіксіз жарияланып келді.
«Верный» *ден жандаралдар бұйрық қылды
Құйрығы бұйрығының тіпті зілді
.«Отыз бір — он тоғызды алад» деген
Суық хабар халықты бұлқындырды.
Жылады сорлы халық малын айтып
,«Кеткен соң қолдан шығып келмес қайтып»
, —Дейді де еңірейді, егіледі
,Қайғының күндіз-түні күйін тартып
.«Верный»дың қадам баспай қаласына,
Кемпір, шал жылап жатыр баласына.
Ешбір ем табылмады іздесе де,
Халықтың жүректегі жарасына.
Пристов келіп қалды бала сұрап,
Ел жатыр бермейміз деп қойдай шулап,
«Қырсаң да баламызды бермейміз» — деп,
Тайсалмай әке-шеше жатыр сулап.
Пристов ашуланды «аламыз» деп,
(Жігіттер тұр: «бармаймыз, қаламыз» деп)
.«Егерде бұл түріңді өзгертпесең,
Басыңа бір ойранды саламыз» деп.
Ел-ел боп жыйылды кеп әрбір сайға,
Ал әлеумет, қараңдар мына жайға,
Сеңдей болып соғылып толқындады
«Бір сая бола ма — деп — шыбын жанға?
»Жыйылды бозбалалар бір кезекте
,«Қарғалы» деген тасқын бір өзенге
,Пристов кетті — «еріксіз аламын» деп,
Көресің бұл істі деп кезегінде.
Бәрін де ол пристов жаттап алды,
Басшыларын қағазға хаттап алды
,Аттандырып бұл елге солдаттарын,
Басты-басты кісіні саптап алды
.Күн ыстық қайнап тұрған сарша тамыз
,Жанында қан, малында қалмай маңыз
,Оразаның күні еді сол уақытта,
Бұл күнде оразаны не қыламыз
!Суында Қарғалының ауыз ашты
Шығармашылығы
Доспамбет жырау жырларынан оның мұрат-мақсаты, түсінік-талғамы, дүниеге көзқарасы анық аңғарылады. Отан қорғау, елге, жерге деген сүйіспеншілікті бейнелейтін жырларында қырым, ноғай, қазақ жұртының іргесі бүтін, ешкімге бас имейтін ел болып отырған заманды аңсау сарыны байқалады. Жырау ол заманды қайтып келмес бақытты өмір ретінде толғайды (“Айнала бұлақ басы таң”, “Тоғай, тоғай, тоғай су”, “Азау, азау дегенің”, “Арғымаққа оқ тиді”, “Қоғалы көлдер, қом сулар”, “Айналайын, Ақ Жайық”, т.б.). Жырау өткен өмірді жырлағанда туған ел, өскен жерге деген ыстық махаббатын келер ұрпақ болашағымен байланыстыра сипаттайды. Олардың да ертең еліне қорған, тірек болуын қалайды. Доспамбет жырау өз басын өлімге тігіп, сан рет қанды шайқастарға қатысқан ата қонысын үлкен сүйіспеншілікпен толғайды. Жырау ел қорғау, жорық тақырыбына арналған жырларында елі мен жері үшін өлген ердің арманы жоқ деп, отаншылдық рухты бәрінен биік қояды. Ол серілік пен сақилықты, дарқандықты, қонақжайлылықты ата-бабадан келе жатқан асыл дәстүр ретінде дәріптейді. Доспамбет жырау шығармалары қазақ поэзиясы тарихында өзгеше көркемдігімен, екпінді ырғағымен ерекшеленеді. Жырау айтайын деген ойының қуатын еселеп арттыру үшін қайталауларды жиі қолданады. Сөйтіп, оларды ұтымдылықпен пайдаланып, ойдың әсерлілігі мен өткірлігін күшейте түседі. Доспамбет жыраудың ерлік пен елдікке үндейтін толғаулары Бұқар жырау, Махамбет сынды өзінен кейінгі ақындарға елеулі әсер еткені байқалады. Бұл дәстүр толыса, кемелдене келе жаңа сипатқа ие болды. Доспамбет жыраудың шығармалары толық жеткен жоқ. Көпшілігі жорық үстінде қолма-қол айтылған. Ел жадында сақталғандары ғана бізге жеткен. Осы азғана жырларының өзінен-ақ оның жырды түйдек-түйдегімен ағытатын дауылпаз жырау болғаны аңғарылады. Доспамбет жыраудың жырлары ертеректе Османов “Ноғай уа құмық шығырлары” (СПб., 1893) атты жинағына енген. Кейін В.В. Радловтың “Халық әдебиетінің үлгілері” (1896) деген жинақта басылды. “Ертедегі әдебиет нұсқалары” (1967), “Алдаспан” (1971), “XV — XVІІІ ғасырлардағы қазақ поэзиясы” (1982), “Бес ғасыр жырлайды” (1985), т.б. сан алуан хрестоматия, жинақтарда үздіксіз жарияланып келді.
Объяснение:
надеюсь прможет