8-тапсырма. Ойтаразы. «Шығу парағын» пайдаланып, сұрақтарға жауап беріңдер. • Рухани дағдарыс дегеннің не екенін білдіңдер ме? • Сендер үшін тақырыптың маңызы неде? • Осы тақырып бойынша тағы не білгілерің келеді? • Өзіңнің және жолдастарыңның сөйлеу дағдысын бағалаңдар. (Сұрақтар қоя алды ма? Сұрақтарға жауап бере алды ма?) 44
1. Бала туған кездегі қазақ дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары. Баланың отбасында пайда болуы-қуанышты және қызықты оқиға. Осыған бала туған кездегі көптеген қазақтың салт-дәстүрлері байланысты.
2. Қазақ халқының салт-дәстүрлері: балаға 40 күн
Бала 40 күн болғанда, оны ресми түрде туған-туыстарына, жақындарына, достарына ұсынады. Бұл мереке қырқынан шығару баланы деп аталады. Бұл мерзім аяқталғанға дейін бала тым әлсіз және сыртқы ортаның, әсіресе зұлым күштің әсерінен қорғалмаған деп есептеледі. Қырық күн аяқталғанға дейін Жаңа туған нәрестеге тырнақтарды кеспейді және шашты кеспейді, оны бөтен адамдарға көрсетпейді. 40 күн-салыстырмалы мерзім: ұлдар 37-38 — ші күні, ал қыздар 41-ші күні тойлайды. Қазақтар мұндай жағдайда ұлы ержүрек әрі күшті, ал қызы — тыныштықты және домовитамен өседі деп сенеді.
Киндик шеше немесе үлкен жастағы басқа мейірімді әйел нәрестені шомып, таза киім киеді, шашты (ата-анасы оларды қорек ретінде сақтайды) және тырнақтарды (оларды жағады) кеседі.
3. Қазақ халқының ежелгі дәстүріне сәйкес, қырық күн өткеннен кейін балаға ресми түрде есім беріледі. Бұл аға ұрпақтың прерогативасы. Әдетте қызылша мұрагер немесе мұрагер деп аталады. Егер жас ата-аналар балаға өз бетінше ат берсе, онда бұл үлкендерге құрмет көрсетпеу болып саналады, бұл қазақ отбасыларында қолайсыз.
1X1X-XX ғасырлар шебінде жәрмеңкелердің маңызы төмендей бастады. Оның мынадай себептері болды. Біріншіден, қазақтар барлық жерде бірдей жаппай отырықшылыққа көше бастады. Екіншіден, уездік және облыстық орталықтар аймағында тұрақты сауда кеңінен етек алды. Сауданың бұл түрі қалаларда барынша дамыды. Қалалар фабрика-зауыттар шығаратын өнімдердің тұрақты қоймаларына айналды. Қаладан қажетті бұйымдарын қазақтар мен қоныс аударушы шаруа, қазақтар емін-еркін сатып алатын еді.
Қалаларда кең көлемді сауда жасайтын дүкендер мен дүңгіршіктер ашылды. Олардың жылдық сауда айналымының мөлшері де өсе түсті. Мәселен, ірі қалалардың бір жылдық сауда айналымы Петропавлда 4 миллион, Омбыда 3,5 миллион, Семейде 1,5 миллион, Қостанайда 0,9 миллион сомға дейін жетті. Қалаларда тұрақты жүргізілетін сауданың күшейе түсуі ел аралап жасалатын сауда мен жәрмеңкелердегі сауданың жағдайын әлдеқайда әлсіретіп жіберді. Қазақ өлкесінде тауарлы-ақша қатынастары дами түсті
1. Бала туған кездегі қазақ дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары. Баланың отбасында пайда болуы-қуанышты және қызықты оқиға. Осыған бала туған кездегі көптеген қазақтың салт-дәстүрлері байланысты.
2. Қазақ халқының салт-дәстүрлері: балаға 40 күн
Бала 40 күн болғанда, оны ресми түрде туған-туыстарына, жақындарына, достарына ұсынады. Бұл мереке қырқынан шығару баланы деп аталады. Бұл мерзім аяқталғанға дейін бала тым әлсіз және сыртқы ортаның, әсіресе зұлым күштің әсерінен қорғалмаған деп есептеледі. Қырық күн аяқталғанға дейін Жаңа туған нәрестеге тырнақтарды кеспейді және шашты кеспейді, оны бөтен адамдарға көрсетпейді. 40 күн-салыстырмалы мерзім: ұлдар 37-38 — ші күні, ал қыздар 41-ші күні тойлайды. Қазақтар мұндай жағдайда ұлы ержүрек әрі күшті, ал қызы — тыныштықты және домовитамен өседі деп сенеді.
Киндик шеше немесе үлкен жастағы басқа мейірімді әйел нәрестені шомып, таза киім киеді, шашты (ата-анасы оларды қорек ретінде сақтайды) және тырнақтарды (оларды жағады) кеседі.
3. Қазақ халқының ежелгі дәстүріне сәйкес, қырық күн өткеннен кейін балаға ресми түрде есім беріледі. Бұл аға ұрпақтың прерогативасы. Әдетте қызылша мұрагер немесе мұрагер деп аталады. Егер жас ата-аналар балаға өз бетінше ат берсе, онда бұл үлкендерге құрмет көрсетпеу болып саналады, бұл қазақ отбасыларында қолайсыз.
1X1X-XX ғасырлар шебінде жәрмеңкелердің маңызы төмендей бастады. Оның мынадай себептері болды. Біріншіден, қазақтар барлық жерде бірдей жаппай отырықшылыққа көше бастады. Екіншіден, уездік және облыстық орталықтар аймағында тұрақты сауда кеңінен етек алды. Сауданың бұл түрі қалаларда барынша дамыды. Қалалар фабрика-зауыттар шығаратын өнімдердің тұрақты қоймаларына айналды. Қаладан қажетті бұйымдарын қазақтар мен қоныс аударушы шаруа, қазақтар емін-еркін сатып алатын еді.
Қалаларда кең көлемді сауда жасайтын дүкендер мен дүңгіршіктер ашылды. Олардың жылдық сауда айналымының мөлшері де өсе түсті. Мәселен, ірі қалалардың бір жылдық сауда айналымы Петропавлда 4 миллион, Омбыда 3,5 миллион, Семейде 1,5 миллион, Қостанайда 0,9 миллион сомға дейін жетті. Қалаларда тұрақты жүргізілетін сауданың күшейе түсуі ел аралап жасалатын сауда мен жәрмеңкелердегі сауданың жағдайын әлдеқайда әлсіретіп жіберді. Қазақ өлкесінде тауарлы-ақша қатынастары дами түсті