80-бет №4 Семантикалық картаны толтыр (заполни семантическую карту

Сақтар мемлекетінде жауынгерлердің, әсіресе қолбасшылар мен батырлардың орны
жоғары болды. Одақты сақ көсемдерінің кеңесі сайлаған патшалар биледі. Тайпа көсемдерін
тайпа мүшелері сайлады. Сақ қоғамы үшке бөлінді: әскерлер, абыздар, ру мүшелері (егіншілер,
малшылар, қолөнершілер және т.б.). Патша мен әскер көсемдерін тек қана әскер тобынан
сайлады. Адамзат дамуының бұл кезеңін «Әскери демократия» деп атайды. Сақ жауынгерінің
қару-жарағы мен сауыт-сайманы түгел болған. Еуропада мұндай қарулар орта ғасырларда ғана
пайда болды.
2, Геродот: «Біз білетін халықтардың барлығынан да сниф халқы данышпан... Өздері
разылық етпесе, олардың еліне басып кірген ешбір жау сақтарды жаулап ала алмайды.
Олардан қашып та құтыла алмайды. Өйткені скифтердің қаласы, қамалы жоқ. Баспанасын
өздерімен ала жүреді, барлығы аттылы, садақ атқыштар; олар жеңімпаз. Ешкім жеңе алмайтын
болмағанда қайтеді! Скифтер өздерін де, аттарын да сауытпен қорғаған», деп жазған3. Мына бір қызықты деректі қараңызшы: «Скифтер соғыста парсыларды әбден
шаршатқаннан кейін Иданфирс Дарийға тарту ретінде құс, тышқан, құрбақамен садақтың
рын жібереді. Бұл тартудың шешуін Дарий: «Құс ауаны, тышқан жерді, құрбақа суды
мекендейді ғой. Скифтер маған үшеуінің билігін берген екен. Садақтың оғы — Скиф
ерлігінің белгісі, оны сыйлағаны
маған бас игені» — деп, өзі үшін жақсылыққа
нориды. Бірақ Дарийдің уәзірлерінің бірі — Гобри бул жұмбақ тартудың мағынасын:
«Сендер, парсылар, құс болып аспанға ұшып, тышқан болып жерге кіріп, құрбақа болып
теңізге түсіп кетпесеңдер, біздің садағымыздың оғынан құтыла алмайсыңдар!» дегені
болар, - деп басқаша шешеді. Көп ұзамай жұмбақ тартудың мағынасы шынында да
осындай болғанына көзі жеткен Дарий патша: «Бұл жерден аман кетуді ойлау керек
деп скиф жерінен көшіп кетеді.
екен»,
​

Ха́тим ат-Та́и (Хатим-Тай, араб. حاتم الطائي‎; ум. 578) — прославленный арабский поэт VI века из племени тай, отец сподвижника Мухаммеда Ади ибн Хатима. Исследователи считают, что образ Атымтая (Хатимтай, Хатымтай) из фольклора народов Востока восходит к Хатиму ат-Таи. Сюжеты о Хатиме широко распространены на Востоке: от арабов они перешли к другим народам Ближнего и Среднего Востока и Средней Азии — иранцам, азербайджанцам, туркменам, казахам. В сюжетном и жанровом отношении произведения о Хатиме ат-Таи

Араб қолбасшысы Кутейб ибн Мүслім әскері Қазақстанның оңтүстігіне 714 жылы қарулы күшпен басып кірді. Қазақстан тұрғындарының исламдануы осы кезден басталады. Осы кезде Мауеренахрдағы бауырластарына үнемі қол ұшын беріп отыратын Түркеш қағанаты Орта Азиядағы арабтардың жаулап алған жерлеріне үлкен қауіп төндірді, себебі олар Шаш (Ташкент) пен Ферғананың, Самарқант пен Бұхараның автохтонды тұрғындарын қолдап отыру үшін әскер жіберіп отырды. Арабтардың Испиджабқа (Сайрам) жоғарғы түркештердің қолбасшысы Әбу Мырзақым (Сүзеген) қаған араб экспанциясына сәтті тойтарыс беріп бірнеше рет жеңді. Басында арабтар Оңтүстік Қазақстаннан кетуге мәжбүр болды. 737 ж. қарай түркеш атты әскерінің көмегімен Мауереннахр әскері жерлерін араб секілді шетелдіктерден тазартты. Бірақ таққа талас барысында Сүзегеннің өлтірілуі Түркеш мемлекетін әлсіретті, сол себепті арабтың аймақ бастығы Наср ибн Сейяр осы жылдан бастап қайтадан Орта Азиядағы араб билігін қалпына келтіре бастады.

Б. Ғафуров: «714 ж. Кутейб Шашқа қайтадан шабуыл жасады. Ол Шашты жаулап алып, өз ордасына айналдырып, Испиджаб бағытында жорыққа аттанды. Кутейбті бұл қаланың сауда орталығы екендігі емес, оның стратегиялық маңызы қызықтырады: Испиджабты алып, Кутейб Орта Азиялық одақтастарына көмекке ұмтылған түркі әскерінің жолын қиып тастауға талпынды,» —деп жазды. Жорыққа сарбаздарымен бірге миссионерлер де қатысты, алайда арабтардың шегінуі дін уағыздаушыларына жаңа дінді таратуға мүмкіндік бермеді. Бұл аймақта көптеген конфессиялардың болғаны белгілі. Әсіресе, зәрдүстілік қомақты орын алды. Бірақ исламның таралуына байланысты зәрдүстілік қудалауға ұшырады. Оның жазба әдебиеттері жойылды. Басқа манихейлік, будда, христиан діндері де осындай жағдайға душар болды.