86. Раскройте скобки, вставьте глаголы в ауыспалы осы шақ,
1. Сіз білмейсіз бе, мотожарыс қашан (болу) ? - Ертең сағат 10-да. 2. Желкен
спортын (ұнату) ? — Жоқ, мен футболды (жақсы кору) ? 3. Мен стол
теннисін ойнаймын. Ал сіз ше? — Мен альпинизммен (айналысу) .. ? 4. Сіз жартаска
(өрмелеу) ? — Иә, жолдастарыммен бірге (шығу) ? 5. Жазғы спартакиада
жылда кайда (өту) ? — Алматыда. 6. — Жолдастық кездесу үнемі (болу)
Иө, жылына бір-екі рет (кездесу) 7. Біздің қаламызда дәстүрлі түрде қалатык
олимпиада (өткізу) 8. Жылда театр маусымы қашан (ашылу) ..? — Казан
айында
Мырза Хайдар Дулаттың «Тарих-и Рашидиі» әдеби жәдігер
Орталық Азияның XVI ғасырдағы атақты тарихшысы, әдебиет майталманы Мұхаммед Хайдар Дулаттың (1499-1551) өмірі мен шығармашылығын зерттеу мен зерделеу әдебиеттану, тарих, философия, дінтану, лингвистика ғылымдары алдындағы үлкен міндет.
Мырза Хайдардың «Тарих-и Рашиди» еңбегінің құндылығы оның қазақ тарихы мен әдебиетін және мәдениетін өткен түркілік дәуірмен, исламдық тарихи кезеңмен сабақтастыра алуы болды.
Тақырыптың өзектілігі. «Тарих-и Рашидидің» әдеби-көркемдік жағы әлі де болса толық зерттеу нысанына айнала қойған жоқ. Еңбекті зерттеген ғалымдардың көпшілігі оған әдеби шығарма ретінде емес, тарихи еңбек ретінде қарап, бағалады.
Фольклортанушы, академик С.Қасқабасов: «Жыраулар өз шығармаларында идеалды әміршінің бейнесін жасады, -дей келіп, – өздерінің монолог түріндегі айтылатын толғауларында жырлаулар маңызды мемлекеттік мәселелермен қатар заман мен қоғам, адам мен заман, тұлға мен тобыр, сондай-ақ имандылық пен қайрымдылық, өмірдің өткіншілігі мен адамның опасыздығы, өлім мен өмірдің қайшылығы сияқты моральдық, этикалық, фәлсафалық проблемаларды көтеріп, қоғаммен байланыстыра жырлап отырады» деп жазған болатын [3, 8 б.]. Осы айтылған ғұлама пікірдің Мырза Хайдар шығармашылығына түгелдей қатысы бар. Өйткені, ХVІ ғасырда өмір сүрген Асан Қайғы да, Қазтұған да, Шалгез де Мырза Хайдардың замандасы, ұлысы басқа болғанымен ұлты бір қандастары. Олар да Мырза Хайдар Дулат секілді Әз Жәнібек хан, Битемір, Ораз-Мұхаммед сынды қазақ хандары мен Ноғай әмірлерінің сарайы маңында тіршілік етіп, әміршісі мен заманының күрделі де келелі мемлекеттік маңызды тақырыптарын сөз етті.
Мырза Хайдар «Тарих-и Рашиди» еңбегінде 1346-1546 жылдар аралығындағы Орталық Азия, Тибет, Ауғанстан, Кашмир, Иран, тіпті Иракқа да қатысты көптеген тарихи оқиғаларды, сондай-ақ автор өзі өкілі болып табылатын қазақ өмірінің де бірқатар деректерін сол дәуір шындығына сай баяндайды. Ғұмырнамалық әдеби еңбегін жазу барысында Мұхаммед Хайдар қоғамдық шындықты басты принцип ретінде ұстайды, сонымен бірге өз шығармасының көркемдік-әдеби жағына мұқият назар аударады
-Шанды суртуді, умытпа!,- деді Акмарал
-Умытпаймын,-деди Ахмет
-Еденді жуу керек екен,-деді еденге карап турган Марат
-Арине!,-деді ол.
-Шкафты жинауды умытпарсын,-деді тартип секторы Клара
-Иа
-Гулдерди суар, Ахмет!,-деп айтты. Гулдерге карап турган Ербол
-Дурыс айтасын, Ербол! Суарамын,- деп жауап катты Ахмет
-Тактаны суртпедин гой, сонгы сабактан кейін,-деді Назым
-Кешірім сураймын, балалар! Казір суртемін
-Орындыктар кисайып тур-ау деймін,-деді партанын касында турган Гулсезім
-Жондеймін гой,- деди
-Ахмет, ертен бор алып келе койшы. Ойткені, мына жакта бор таусылып калайын деп жатыр,-деді староста Шынар
-Жарайды, достарым! Мен барлыгын істеймін...Сау болындар!,-деп Ахмет оларды шыгарып салды. Ертеніне келген достары сыныптын тазалыгына тан калып, Ахмет шексіз риза болды