9-сынып. 1-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР
«Қазақ жазуының даму жолы» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
І – нұсқа
Оқылым. Мәтінді мұқият оқыңыз, тапсырмаларды орындаңыз. Көне Түркі жазуының құпиясын ашқан даниялық ғалым Вильгельм Томсен болатын (1893 жылы бастап). Кейін орыс түркітанушылары аударып, көп зерттеді. Оған 20 ғасырда Түркі елдерінің ғалымдары – татар, өзбек, түрік, қазақ, әзірбайжан зерттеушілері қосылды. Кейде «руна (руникалық) жазулары» деп аталады. Оның себебі жазудың құпиясы ашылмай тұрғанда, бұл жазулар бір қарағанда ежелгі скандинавия халықтарының жазбаларына ұқсайтын еді. Алайда ғылыми зерттеулер Түркі жазулары екенін анықтады. Томсен ең алғаш рет «Түрк» және «Теңрі» сөздерінен бастап оқыған екен. Бұл жазулардың жалпы көлемі ұзақ. Қазіргі өлшеммен алғанда орта көлемдегі кітапты құрайды. Көптеген тарихи, мәдени, жағраппиялық, саяси деректер бар, сол кездегі халықтың өмірінен, таным-түсінігінен, дүниетанымы мен салт-дәстүрінен хабар береді. Тарихи оқиғалар тізбегі Ұлы қағандардың жорықтары жыраулық-жорықтық үлгідегі әдемі, көркем тілмен баяндалған. Сондықтан көптеген зерттеушілер оларды Көркем шығармаларға жатқызады. Жазбаларды Көне Түркілер мен Көк Түркілер дәуіріндегі болған оқиғалар сипатталып, жағрапиялық атаулар, сол кездегі тайпалардың атаулары мен орналасу, таралу аймағы көрінеді. Өкініштісі, Түркі жазба ескерткіштері манихейшіл Ұйғыр қағандығы кезінде аяусыз қиратылған. 1. Мәтіннен негізгі және қосымша ақпаратты табыңыз Негізгі ақпарат Қосымша ақпарат
2. Мәтіндегі ақпараттарды пайдаланып, кластер жаса. 3.Мәтін бойынша сұрақ құра
4. «Егерде сен саяхатшы болсаң, қандай көлік түрлерін таңдар едің ...»
1) Автобус 2) Ұшақ 3) Пойыз 4) Кеме
берілген көлік түрлерінің біреуін таңдап, эссе жаз.
Қожанасыр ертеден келе жатқан ертегілеріміздің өте жағымды кейіпкері. Оның әр ісі үлгі, өнеге, тәрбиелік мәні зор. Ол баласынан теңгені жәй алып қойса, онда баласына күштілік көрсеткендей болар еді, ол адалдық болмас еді. Қожанасыр баласын жалпы халықтан сұратты. Халықтан баласы сұрағанда Қожанасыр теңгені өзінікі екенін айтып, баласынан алғаны адалдық, себебі, ол үйден тауып алғандықтан, әрине, басқа ешкімдікі емес, әкесінің ақшасы. Әкесі баласын құрметтегендіктен, жәй ақшаны алып алмай, оны кімдікі екенін сұратқаны, баласын құрметтегені. Баласы да, әкесін құрметтеп, айтқанын орындаған.
Семей – Шығыс Қазақстан аймағының ең ірі қаласы. Ертіс өзенінің бойында орналасқан әсем қала.1718 жылы әскери бекініс тұрғызылған кезде қала негізі салынды. Алайда, Ертіс суының жырғадан асып ағылуына байланысты 1778 жылы бекініс өзеннен 18 шақырым қашықтықта орналасқан жерге көшірілді. 2008 жылы Семей қаласы өзінің 290 жылдық мерейтойын атап өтті. Қала аумағы 210 шаршы шақырымды құрайды.Семей қаласы - Түрксіб темір жол магистралінің бойында орналасқан ірі жол торабы. Ірі жол торабы Қазақстанның оңтүстік және шығыс аймағын Ресей елімен байланыстырады. Сондай-ақ, Семейде өзен порты жұмыс істейді. Ал қала аэродромында әскери авиация тұрақтанған.Қала орналасқан жердің қыртысы жазық дала, табиғаты таңғажайып. Жазық дала ауасы таза әрі шипалы. Ертіс өзенінде орналасқан артезиан ұңғымаларындағы таза су бүкіл қаланы таза сумен қамтамасыз етеді. Семей қаласынан 19 шақырым қашықтықта орналасқан қылқан жапырақты орман аясында таза су бұлағы бар. Жергілікті халық бұлақ суының емдік қасиеті бар деседі.
Қожанасыр баласын жалпы халықтан сұратты.
Халықтан баласы сұрағанда Қожанасыр теңгені өзінікі екенін айтып, баласынан алғаны адалдық, себебі, ол үйден тауып алғандықтан, әрине, басқа ешкімдікі емес, әкесінің ақшасы.
Әкесі баласын құрметтегендіктен, жәй ақшаны алып алмай, оны кімдікі екенін сұратқаны, баласын құрметтегені.
Баласы да, әкесін құрметтеп, айтқанын орындаған.