9 « » сынып оқушысы Қазанның жиырма тоғызы
1 тоқсан қазақ тілі мен әдбиеті пәнінен тоқсандық жиынтық бағалау
І. Оқылым
Жолаушы – белгілі бір мақсатпен жол жүруші, сапар шегуші адам. Қазақ халқының дәстүрлі ұғымында «жолаушы өз үйінен қырық қадам ұзап шыққан соң мүсәпір» делінеді. «Мүсәпір» араб тілінде жолаушы деген ұғымды білдіреді.
Сайын далада жолаушыға жолыққан адам оған жол көрсетіп, жөн сілтеп, ел мен жердің жайынан хабар беруге міндетті. «Жолаушы азығы жолда» деп білген жолаушы ешқашан жол сапарға мол азық, ауыр зат алып шықпаған. Жолаушы ауылға қонуға келсе, баса-көктеп кірмей, алдымен алыстан дауыстап, рұқсат сұраған. Жолаушы даладан қос көрсе де, міндетті түрде бұрылып, онда адам болсын-болмасын дәм татқан. Қаралы ауылға да түсіп, аттануы тиіс болған.
«Қырықтың бірі – Қыдыр» деп санаған қазақтар үйіне келген бейтаныс жолаушыға ықылас, құрмет танытып, қонақ етіп күтсе, байлық пен ырыздық келеді. Ал жолаушыны сыйламаса, несіп-ырыздығына кесірі тиеді деп сенген. Жолаушы келген ауылына түстеніп, ат-көлігін суытып, тынығып аттанған. Көшпелілер қоғамында жолаушы кең даладағы оқиғалар туралы хабарды жедел жеткізуші, ақпаратты алмастырушы міндетін атқарған. Жолаушыны әдейі ауылына бұрып әкеліп, алыс-жақынның жаңалығын тыңдап аттандыратындар да болған. Жолаушыға қиын-қыстау жағдайда қол ұшын берген жан кейін қимас жолдас, дос-жаранға айналған. Қазақ халқы жолаушыны аса құрметтеген. Жолаушы жүрген адам кездессе, оны үйіне әкеп, шай беріп, ат-көлігін жайлап, көмектесіп отырған. Жолаушыдан бата алатын болған. Көшпенді өмір кешкен бабаларымыз жол жүрудің жайын жақсы білген. Ағайын-туыспен араласу үшін немесе жоғалған нәрсесін іздеу үшін, жолға көп шығатын болған. Ата-бабаларымыз табиғатпен етене жақын болып, жолға шыққан жолаушылар жол бағдарын жұлдызға қарап болжап, адаспаған.
Қазіргі кезде жолаушы ұғымы экономикалық категория ретінде қолданылады. Халқымызда жолаушыға қатысты көптеген мақал-мәтелдер бар. Мысалы, «Жолы болар жігіттің желі оңынан соғады» десе, «Жалғыз жүрсең, жолмен жүр, жолдан жолдас қосылар. Жолдан жолдас қосылса, жолың болмас несі бар» деп жақсы жолдастың қасиетін айтқан. «Жолаушыны жол сынайды» деген мақал арқылы сапар ауыртпалығын білдірген.
1.Мәтіннен тірек сөздерді анықтап жазыңдар.
(5)
2-3 Мәтіннің стилі мен жанрын анықтап, себебін дәлелдеңіз.
[2]
4. Қарамен жазылған сөздер мәтінде не үшін қолданылған?
[1]
5. Мәтіндегі мақал-мәтелдерді автор қандай мақсатта қолданған?
[1]
6. «Қазіргі кезде жолаушы ұғымы экономикалық категория ретінде қолданылады» сөйлемі арқылы қазіргі жолаушыға баға беріңіз
[1]
Объяснение:
16. «Пәс» сөзі
В) Диалект
17. Зат есімнің рең мәнін тудыратын жұрнағы жалғанған сөз.
А) Ататай
18. Шығыс септігінде тұрған сілтеу есімдігі.
С)бұдан
19. Табыс септігінің жасырын тұрған жалғауы
Е) сен кітап ал.
20. Жұрнақ қолданылуына қарай...
А) сөз тудырушы
В) сөз түрлендіруші
21. Барыс жалғаулы сөзбен тіркесетін септеулік шылау
С) жуық,тарта
22. Жіктік жалғауы ... білдіреді
Е) қимыл иесін
23.Екпін қолданбайтын қосымша
Е) жіктік жалғау
24. Иелік мәнін білдіріп тұрған септік жалғау
Е) қаланың
25. Етістік түбіріне –қай, -кей, -ғай, -гей жұрнақтарының жалғануы арқылы жасалған етістіктің түрі.
А) қалау рай
ответ: шешендік өнер, тек компьютер заманында ғана емес, әр кез керек. қазіргі кез нанотехнологиялар мен жасанды интеллект заманы. индустрияның шарықтау шегінде тұрғаны сонша, адам істейтін жұмысты, робот та істей алады немесе алысқа бармай-ақ зерртеу мекемесінің ішінде отырып, жерден миллиондаған қашықтықтан зертеу жүргізуге болады. енді, осы еңбектің бәрін екі сөздің басын қоса алмайтын адам айтып тұрса, оның жұмыс істеу принциптерін түсіндіре алмаса, адамдар оған қызықпайды. сол себепті, тыңдаушының көңілін баурап, миына жеткізу ел ортасында сөйлеп тұрған адамның міндеті. қазіргі кезде шешендік өнердің арқасында, өз өнімдерін халыққа ұсынып, табыс тауып жүрген адамдар көп-ақ.
Объяснение: