9-тапсырма. Төмендегі сөйлемдерден диалект сөздерді тауып, әдеби тілде гі нұсқасымен салыстыр. Қандай ерекшеліктері бар екендігін жұпта, то
талқылаңдар.
1. Құдағай, сізді ауқат ішсін деп төр тамға шақырып жаты)
атамдар. 2. Нүсірлеп құйған жаңбыр суы жыра, сайларға сыймай
ағып жатыр. 3. Балалар, пахтаның чатағымен жүріп, сабаққа қо-
палдау дайындалған боларсыңдар. 4. Дегенмен мынадай сұраққа
жауап беріп көргін. Еш қысылмағын, саспағын.
(«Қазақ диалектологиясы» кітабынан
Ежелгі дәуірдегі қазақ халқының мәдени мұраларының бір түрі – халық ауыз әдебиеті. Жалпы алғанда қай елдің болмасын көркем әдебиеті-халық ауыз әдебиетінен бастау алады. Ал біздің халқымыздың тіл байлығы өте жоғары сатыда болғандықтан, ауыз әдебиеті жақсы деңгейде дамыған.
Қазақ тілінің аңыз-әңгімелері, мақал-мәтелдері, ертегілері және т.б. атам заманнан бері келе жатқан ауыз әдебиеті болып табылады. Менің әр уақыт сайын таң қалатыным – соншама ғасырларды бастан кешіріп, неше түрлі өзгеріске ұшыраса да, түпкі мағынасы, тәрбиелілік мәні өзгермей, бүгінгі күнге дейін сақталып, ұрпақтан-ұрпаққа беріліп келе жатқан мирасымыз, қазынамыз болып келеді.
“Халық ауыз әдебиетінің бізге тигізер пайдасы қандай?”-десеңіз: оның ең басты құндылығы – халықтың салт-дәстүрін, өмір салтын сақтап, сипаттап, оны келесі ұрпаққа асыл мұра ретінде жеткізу.Сонымен қатар біз көркем әдебиетті оқи тұра сөз байлығымыз ұлғаяды, патроиоттық сезіміміз оянып, рухани байимыз. Біздің ішкі жан-дүниеміз ләззаттанып, өте құнды “азық” алады. Сана-сезіміміз ұшталып, өзіміз үшін өте қажетті тақырыптарды танимыз, біз үшін жаңа авторлармен танысып, көптеген ақпарат аламыз. Халық ауыз әдебиетінің әр саласы адамға өзіндік тәрбиелілік мән-мағынасын ұғындырады.
Алдымен өзіме тиесілі жерге саятшылық салар едім. Одан кейін болашақ егістік пен бау-бақшаға, ауыл шаруашылығы өнімдерін өсіретін жерлерді таңдар едім. Осыдан кейін бұл алқаптарды тазартып, өңдеуге дайындау керек. Егістіктер дайын болған кезде оларға қажетті дақылдарды себу керек. Әрі қарай, сіз оларға қамқорлық жасап, олар өсіп, өнім бергенше күтуіңіз керек. Егін жинап болған соң, оның бір бөлігін келесі жылдың керек-жарақтарына және биылғы жылы жеуге арналған қораға қойыңыз, ал қалғанын жаңа үй ыдыстарын сатып алуға және шаруашылығыңызды кеңейтуге ақша табу үшін сатқан дұрыс.