96 бет. 1-тапсырма. Мәтінді оқыңдар. Мәтіндегі мәліметтерді кесте, диаграмма, сурет не шартты белгілер арқылы бейнелеңдер. Сұрақтарға жауап бер.
1. Ғарыш пен ғаламтордың арасында қандай байланыс бар?
2. Ғарышта өз спутнигіміздің болуы қаншалықты маңызды?
Етістіктің райлары. 96-97 бет.
Ашық рай Шартты рай Қалау рай Бұйрық рай
Қимылдың болу-болмауының үш шақта да қатысты екенін көрсететін етістіктің формасы. Іс-әрекеттің болу-болмау, іске асу-аспау мүмкіндігінің шартын көрсететін рай түрі. Етістікке –са, -се жұрнағы жалғану арқылы жасалады. Адамның ниеті, ықыласы, ынтасына қатысты ақпаратты білдіреді. Етістікке 1)–ғы, -гі, -қы, -кі жұрнағы мен тәуелдік жалғауы жалғануы және кел көмекші етістігініңтіркесуі арқылы; 2) –ғай, -гей жұрнағы, оған жіктік жалғауы жалғануы арқылы; 3) –са, -се жұрнағы жалғанып, одан кейін игі сөзі мен еді көмекші етістігі. Іс-әрекетке қозғалу салып, оның міндетті түрде орындалуын талап етеді.
1 ж. –айын, ейін, йын, йін;/
Айық, -ейік, йық, -иік;
2 ж. ;
-ыңдар, -іңдер, ңдар, ңдер
3 ж. –сын; сін
Мысалы: Жел соғады. Жел соқты. Жел соғып тұр. Мысалы: Жақсы оқыСАң, кейін пайдасын көресің. Мысалы: білГІм КЕЛеді, барСА ИГІ ЕДІ Мысалы: Мен барАЙЫН. Сен бар
2-тапсырма. Ашық райлы сөйлемдердің қай шақта тұрғанын ажыратыңдар. 97 бет.
3-тапсырма. Етістіктерді шартты райда, қалау райда жіктеу. (жекеше, көпше)
Шартты рай
I
II
II
III
Қалау рай
I
II
II
III
ТІРКЕМЕ №1.DOCX
Дәйек сөз, цитата (лат. cіto– келтіремін, шақырамын) – түпнұсқадан сөзбе-сөз алынған үзінді. Автордың ойын беделді пікірлермен тиянақтау үшін, біреудің пікіріне сын айту үшін, құнды дерек ретінде пайдалану үшін қолданылады.[1]
Дәйек сөз, негізінен, ба з материалдарында, ғылым еңбектерде, кітаптар мен әр түрлі қолжазбаларда, баяндамалар мен сөйлеген сөздерде келтіріледі. Дәйек сөздер ғылым еңбектерде пайдаланғанда, сол еңбекте айтылатын оймен логикалық тұрғыдан қабысып, жарасым табуы тиіс. Айтылмақ ойды одан әрі дамытып, жаңа деректермен толықтырып тұру керек. Сонда ғана ол өз міндетін атқарады. Әдетте, зерттеу еңбектерінде, көбінесе әдебиет, мәдениет, өнер, ғылым қайраткерлері пікірлерінен дәйек сөздер алынып отырады. Мұның өзі үлкен талғаммен, орынды алынса, еңбектің сапасын арттыруға есебін тигізеді.
Дәйек сөз көбінесе ықшам түрде алынады. Сөйлем ұзақ болған жағдайда керекті жерін алып, қысқартылған сөздер орнына көп нүкте қою шарты бар. Дәйек сөз, әдетте, тырнақшаға алынып жазылады. Міндетті түрде дәйек сөз алынған еңбек, оның авторының аты-жөні сілтемелерде анық, нақтылы көрсетілуі тиіс. Эпиграф та дәйек сөздің бір түріне жатады
Қырғыз халқының мәңгілік мәдени ескерткіші, бүкіл тарихнама шежіресі, эпостық жүздеген дастандардың-поэзияның асыл маржанынан соғылған мұнарасы МАНАС ғасырлар бойы өзімен бірге ғажайып манасшылар әулетін, өзге де сирек жыраулар тобын, шеруін туғызып келеді. Манасшылар сонау көне ғасырлар бойына бір өздері бүкіл театр міндетін атқарған. Онда бір адам әрі баяндаушы, әрі шығарушы, әрі орындаушы, еркек-әйел рольдерін атқарушы, ойнаушы, қимыл-әрекет суретшісі, қомызшы, сазгер-бәрін кереметтей басын қосқан өлшеусіз талант иелері болған. Ең ғажабы- әлденеше айлар бойына айтылатын бұл ұзақ хикаяларды еш шатастырмай миында, зердесінде ұстау қасиеті.