Абайды оқы, таңырқа! Табиғат лирикасы. Қазақтың ұлттық қолөнері» бөлімдері бойынша жиынтық бағалау
6-сынып
Оқушының аты-жөні:
Күні:
1-такырма Оқылым
Берілген сендерді оқып, тапсырмаларды орындаңыз.
1-елең
Ақ киімді, денелі, ақ сақалды,
Соқыр, мылқау, танымас тірі жанды.
Үсті-басы ақ қырау, түсі суық,
Басқан жері сықырлап, келіп қалды.
Дем альжы-үскірік, аяз бен қар,
Кәрі құдаң – қыс келіп, алек салды.
| Ұшадай бөркін киген оқырайтып,
Аязбенен қызарып ажарланды.
2-елең
Жаздыгүн шілде болғанда,
Кег орай шалғын, бәйшешек
Ұзарын өсіп толғанда,
Күркіреп жатқан өзенге
Кетіп ауыл қонғанда
Шұрқырап жатқан жылқының
Шалғыннан оны қылтылдап,
Ат, айғырлар, биелер
Бүйірі шығып, ыңқылдап,
Суда тұрып шыбындап,
Құйрығымен шыгылдап,
Арасында құль-тай
Айнала шауът бұлтылдап,
Жоғары-төмен үйрек, қаз
Ұшып тұрса сымылдаг
1-мегін
2-мегін
Өлеңдердің авторы кім?
Айырмашылығы
Ұқсастықтары
деңгей
Жаңа сөздер қандай жолдармен жасалады?
Лексикалық жолмен жасалған туынды сөздерге мысал жаз.
Төмендегі сөздердің түбірін тап.
Қазақтың майталман үш биі Төле би, Қазыбек би, Әйтекелер бірде - Сайрамда, бірде - Сауранда, көбіне Түркістанда жиі-жиі бас қосып, әңгіме-кеңес өткізіп отырады екен. Әңгімелерінің арқауы -бүкіл қазақтың басын біріктіріп, алдағы жаздан кешіктірмей, жоңғарға қарсы азаттық ұрысқа аттану.
(Ж. Түрлыбаев)
II деңгей
1. Төмендегі түбірлерден түбірлес сөздер жаса.
Жақ, тақ, қар, орын.
Үл г і: алтын, алға, алма, алғыр
Біріккен сөздерге мысал жаз және оның қанша түбірден біріккенін айт.
Антоним және синоним қос сөздер жаз.
III деңгей
1. Күрделі сөзден тұрақты тіркестердің айырмашылығын айт және мысал келтір. Үл г і: Ала қарға, көк бауыр. (Күрделі сөз)
Көзі ашылды, жүрек жұтқан (Тұрақты тіркес)
2. Әз Жәнібек ханга жауап бер.
Ноғайлының ханы Әз Жәнібек халықты жинап:
- Үш арсыз, үш ғайып, үш жетім болады, соны кім табады? - депті.
(«Шешендік сөздер»)
3. «Менің анам» деген тақырыпта ойтолғау жаз.
23. СӨЗЖАСАМ 2 нұсқа
I деңгей
1. Сөзжасам дегеніміз не?
Туынды сөздердің түрлерін ата.
Төмендегі сөздердің сыңарларын тап және қандай жолмен жасалғанын айт.
Мая -
Жалт-
Қалт-
Тақ-
Үл г і: асты-үсті.
II деңгей
1. Омоним сөздерге мысал жаз және олар қай жолмен жасалған туынды сөз екенін айт.
2. Мына сөздерге жұрнақ жалғап түрлерін ажырат.
Қала, көл, жаз, кітап, етік, із, тоқ.
3. Бірігу жолымен жасалған батырлардың аттарын жаз. «Ел үмітін ер ақтар» деген тақырыпқа мәтін құра.
III деңгей
1. Тұрақты тіркестер жаз және оның мағынасын түсіндір.
2. Мәтінді сөздің жасалуына қарап талда.
Көшпелі сахаралықтың ішіп-жері де, киінері де малмен табылады, жанның тыныштығынан гөрі оған мал қымбат... Оның малды қалай қастерлейтінін, бала-шағадан бұрын осы мал амандығын сұрауының өзі-ақ парақ-парақ қып жазған түсіндірмелерден де артық дәлелдейді... Сәлемдесу дәстүрі халықтың сипатының бір белгісі сияқты. (Ш. Уәлиханов)
3. Жемқорлыққа байланысты не айтар едің? «Есебін тапқан екі асайды» деген тақырыпқа ойтолғау жаз.
Арғысы алты ғасырға созылатын қазақ әдебиетінің бастауында тұрған жыраулардың бірі һәм бірегейі – Жиембет Бартоғашұлы. Бір қызығы, туып-өскен жері, ата-қоныс атаулары күні бүгінге дейін өзгермесе де, кіндігінен тараған ұрпақтары өсіп-өніп, «жиембет тана» атанған бір қауымға айналса да, Батыс Қазақстан өңірінде Жиембеттің насихаты мүлде жоқ деуге болады.
Қазақтың ең атақты, ең әлеуетті хандарының бірі болған Еңсегей бойлы ер Есімнің оң тізесін басқан би, қол бастаған батыр, жалындап сөйлеген жырау бүгінде тіл мамандарын даярлайтын ЖОО-ларда бірер семестр жүретін «Хандық дәуір әдебиеті» атты курстың кейіпкері ғана болып қалған. Жиембет жыраудың өмірі мен өнерін, тарихтағы орнын, күні кешегі Махамбетке дейінгі жырауларға әсер-үлгісін ден қойып зерттеген ғалым жоқ секілді. Жыраудың аты-жөнінде, өмір жолындағы тарихи даталарда бірізділіктің болмауы сондықтан болса керек.