Алуа аспан әлемінің құпиясы туралы көп оқиды. Ол жұлдызды аспанды
та үнде жұлдыздарға ұзақ қарайды. Аспан әлемінің құпиясын біЛГІСІ ке-
ледіМұлдыздардың қозғалысын бақылайды. Соны білетін Зере:
- Алуа, осы жұлдыздар неден тұрады? – деп сұрады.
Anya:
- Зере, ғалымдардың айтуынша, жұлдыз газдан (плазмадан) тұрады. Өте
күшті қызған жұлдыздар жарық шығарады. Күн де, жұлдыздар да – аспан дене-
лері. Күн Жерге жақын. Сондықтан Күн үлкен болып көрінеді. Жұлдыздар Жерден
ете алыс орналасқан. Сондықтан жұлдыздар өте кішкентай болып көрінеді. Теле-
Скоппен қарағанда, жұлдыздар нүкте сияқты.
Зере:
– Біздің галактика шексіз. Аспанда қанша жұлдыз бар екен? Оның санын еш-
кім білмейтін шығар?
Алуа:
- Біз түнде аспаннан 6 мыңдай жұлдызды көреміз. Біздің галактикада жай
көзге көрінбейтін 200 миллиардтай жұлдыз бар. Ол жұлдыздарды күшті телескоп-
пен керуге болады. Аспанда көлденең жатқан, шашырап төгілген сүтке ұқсас
акшыл жолақ - жұлдыздар шоғыры бар. Бұл жолақты қазақтар «Құс жолы» деп
атайды.
Зере:
- Алуа, сен аспан әлемі туралы көп біледі екенсің. Болашақта астроном бола-
тын шығарсың. Сені тыңдаудан жалықпаймын. Рақмет!
Сұрақтарға жауап.
1. Ертеректе аталарымыз атқа мініп немесе ат жеккен күймемен баяу жүретін болған. Уақыт өте келе жолдың қажеттігі туындаған. Жол пайда болғаннан кейін ар жеккен арбалармен қатар түрлі көлік түрлері де пайда бола бастады. Көлік түрлері көбейген сайын жолдағы тәртіпсіздік те көбейе түсіпті, сондықтан 1742 жылы ат жеккен күймелердің айдаушыларын жауапқа тартатын заң енгізіліпті. Тарихтан 1812 жылы Ресейде тұңғыш рет оң жақ қапталмен жүру тәртібі енгізіліпті және жылдам жүрушілерге шектеу қойылып, экипаждардың жүріс-тұрысын реттеуге алғашқы қадамдар жасалғанын білуге болады.
2. Елімізде жолда жүру ережелері алғаш рет 1931 жылы Алматы қаласында пайда болыпты және ол тек қала аумағындағы көшелер мен жұмысшы поселкілеріне қатысты болған екен. Сол дылы Алматы қаласы бойынша тек 109 көлік қана болыпты. Дегенмен көліктің санының аздығына қарамастан сол кездің өзінде жол - көлік оқиғалары орын алыпты. Ал еліміз тәуелсіздік алғаннан бері жолда жүру ережелері Жолда жүру халықаралық Конвенциясының талабына сай өзгертілген болатын.
3. Әрине, болады. Себебі жолда жүру белгілерін тану үшін шет тілін білу қажет емес, сіз қай тілде сөйлесеңіз де, жол белгілері ортақ, бірдей әрі түсінікті болады. Жол белгілері "халықаралық тіл" болғандықтан олардың көмегімен қандай бағытта жүру керектігін білуге болады.
Мен зат есімнің не екенін түсіндім. Зат есім - заттың, құбылыстың атын білдіріп, кім? не? деген сұраққа жауап беретін сөз табы. Күнделікті өмірде кездесетін, әдеттегі жай нәрселерді ғана емес, табиғат пен қоғамдық өмірдегі ұшырасатын әр алуан құбылыстар мен уақиғаларды, ұғымдар мен түсініктерді де қамтиды. Мысалы:құс, тас, су, шыны, адам, қол деген сөздермен қатар, жаңбыр, найзағай, сайлау, жүріс, капитализм, эволюция, ұғым, ақыл, сана деген сөздер де зат есімге жатады.Зат есім сөз таптарының бір түрі. Маған зат есімді зерттеп, оны түсіну өте қызықты болды.