Қазақстан Республикасы екі құрлықтың –Еуропа мен Азияның тоғысқан жерінде, солтүстік жарты шарда орналасқан ірі мемлекет. Жерінің көлемі жағынан Қазақстан- Ресей, Қытай, АҚШ, Аргентина, Бразилия, Канада, Индия және Австралия мемлекеттерінен кейінгі 9 орынға ие болып отыр.
Қазақстан мына елдермен шекаралас: ҚХР-мен -1460 км, Қырғызстанмен -980 км, Түркменстанмен – 380 км, Өзбекстанмен – 2300 км, Ресей Федерациясымен – 6467 км. Шекараның жалпы ұзақтығы Каспии бойындағы 600 км шекараны қоса алғанда 12187 км.
Республика аумағы Батыс Сібір жазығынан оңтүстіктегі Тянь-Шань тау жүйесі және солтүстіктегі Қызылқұм шөліне дейін екі сағаттық белдеуді ала отырып, батыстағы Волганың төменгі ағысынан шығыстағы Алтай тауларының етегіне дейін созылып жатыр.
Еліміздің климаты шұғыл континентальды. Қаңтар айындағы орташа температура Цельсии бағаны бойынша -19-дан -4 Сº-қа дейін, шілдедегі орташа температура +19-дан +26 Сº- ты көрсетеді. Қыста ең төменгі температура -45Сº-қа, ең жоғары температура +30Сº-қа дейін жетеді.
Табиғаты
Қазақстан Республикасы ерекше және бай биологиялық ланшафттардың күрделілігімен ерекшеленеді. Оның табиғат аймақтары солтүстік шөлейттерден, алпі шалғындары мен мәңгілік қарлы ланшафттардан тұрады.
Қазақстанда 8,5 мың үлкен және кіші өзендер бар. Қазақстанның ең үлкен өзендері Каспий теңізіне құятын Орал және Эмба, Арал теңізіне құятын Сырдария. Ертіс, Есіл, Тобыл Республикамызды кесіп өтіп Солтүстік Мұзды мұхитқа құяды.
Қазақстанда 48000 үлкен және кіші көлдер бар. Олардың ішіндегі ең үлкендері- Арал теңізі, Балқаш, Зайсан, Алакөл, Теңіз, Сілетітеңіз. Дүние жүзінің ең үлкен теңізі- Каспий теңізінің солтүстігінің үлкен бөлігі және шығыс жағалауының жартысы Қазақстанға қарайды.
Саяси құрылымы
Қазақстан – конституциялық парламенттік- президенттік республика.
Сөз құрамындағы бір немесе бірнеше дыбыстар тобынан жасалған фонетикалық бөлшек буын деп аталады.
Дауысты дыбыстар буын құрауға негіз болады. Дауыссыз дыбыстар буын құрай алмайды. Сөздің құрамында қанша дауысты дыбыс болса, сонша буын болады. Мысалы, қарлығаштардың деген сөзде бес дауысты дыбыс бар, яғни сөз бес буыннан құралған.
Қазақ тілінде буынның үш түрі бар: 1) ашық буын; 2) тұйық буын; 3) бітеу буын.
Бір дауысты дыбыстан құралған және дауыссыз дыбыстан басталып, дауысты дыбысқа аяқталған буын ашық буын деп аталады. Мысалы, а-на, ба-ла, да-ла, бе-ре-ке, ә-ке, ша-ға-ла, же-ті, та-ға, т.б.
Бір ғана дауысты дыбыстан құралған буын жалаң ашық буын деп аталады. Мысалы, ә-же, ұ-лы, ү-кі, а-та, т.б.
Тұйық буын дауысты дыбыстан басталып, дауыссыз дыбысқа аяқталады. Мысалы, айт, өр, ант, ән, ұлт, аң, ұрт, үй, арс, ел, өрт, т.б.
Дауыссыз дыбыстан басталып, дауыссыз дыбысқа аяқталған, яғни ортасы дауысты дыбыс екі шеті дауыссыз дыбыс болып келген буын бітеу буын деп аталады. Мысалы, бұлт, жер, қант, той, құрт, тау, жұрт, жез, төрт, дос, серт, гүл, мұрт, қол, бырт-бырт, сарт-сұрт, жарқ-жұрқ, сөз, көз, май, дөң, дүлдүл, мазмұн, жолдастық, т.б.
Қазақстан Республикасы екі құрлықтың –Еуропа мен Азияның тоғысқан жерінде, солтүстік жарты шарда орналасқан ірі мемлекет. Жерінің көлемі жағынан Қазақстан- Ресей, Қытай, АҚШ, Аргентина, Бразилия, Канада, Индия және Австралия мемлекеттерінен кейінгі 9 орынға ие болып отыр.
Қазақстан мына елдермен шекаралас: ҚХР-мен -1460 км, Қырғызстанмен -980 км, Түркменстанмен – 380 км, Өзбекстанмен – 2300 км, Ресей Федерациясымен – 6467 км. Шекараның жалпы ұзақтығы Каспии бойындағы 600 км шекараны қоса алғанда 12187 км.
Республика аумағы Батыс Сібір жазығынан оңтүстіктегі Тянь-Шань тау жүйесі және солтүстіктегі Қызылқұм шөліне дейін екі сағаттық белдеуді ала отырып, батыстағы Волганың төменгі ағысынан шығыстағы Алтай тауларының етегіне дейін созылып жатыр.
Еліміздің климаты шұғыл континентальды. Қаңтар айындағы орташа температура Цельсии бағаны бойынша -19-дан -4 Сº-қа дейін, шілдедегі орташа температура +19-дан +26 Сº- ты көрсетеді. Қыста ең төменгі температура -45Сº-қа, ең жоғары температура +30Сº-қа дейін жетеді.
Табиғаты
Қазақстан Республикасы ерекше және бай биологиялық ланшафттардың күрделілігімен ерекшеленеді. Оның табиғат аймақтары солтүстік шөлейттерден, алпі шалғындары мен мәңгілік қарлы ланшафттардан тұрады.
Қазақстанда 8,5 мың үлкен және кіші өзендер бар. Қазақстанның ең үлкен өзендері Каспий теңізіне құятын Орал және Эмба, Арал теңізіне құятын Сырдария. Ертіс, Есіл, Тобыл Республикамызды кесіп өтіп Солтүстік Мұзды мұхитқа құяды.
Қазақстанда 48000 үлкен және кіші көлдер бар. Олардың ішіндегі ең үлкендері- Арал теңізі, Балқаш, Зайсан, Алакөл, Теңіз, Сілетітеңіз. Дүние жүзінің ең үлкен теңізі- Каспий теңізінің солтүстігінің үлкен бөлігі және шығыс жағалауының жартысы Қазақстанға қарайды.
Саяси құрылымы
Қазақстан – конституциялық парламенттік- президенттік республика.
Сөз құрамындағы бір немесе бірнеше дыбыстар тобынан жасалған фонетикалық бөлшек буын деп аталады.
Дауысты дыбыстар буын құрауға негіз болады. Дауыссыз дыбыстар буын құрай алмайды. Сөздің құрамында қанша дауысты дыбыс болса, сонша буын болады. Мысалы, қарлығаштардың деген сөзде бес дауысты дыбыс бар, яғни сөз бес буыннан құралған.
Қазақ тілінде буынның үш түрі бар: 1) ашық буын; 2) тұйық буын; 3) бітеу буын.
Бір дауысты дыбыстан құралған және дауыссыз дыбыстан басталып, дауысты дыбысқа аяқталған буын ашық буын деп аталады. Мысалы, а-на, ба-ла, да-ла, бе-ре-ке, ә-ке, ша-ға-ла, же-ті, та-ға, т.б.
Бір ғана дауысты дыбыстан құралған буын жалаң ашық буын деп аталады. Мысалы, ә-же, ұ-лы, ү-кі, а-та, т.б.
Тұйық буын дауысты дыбыстан басталып, дауыссыз дыбысқа аяқталады. Мысалы, айт, өр, ант, ән, ұлт, аң, ұрт, үй, арс, ел, өрт, т.б.
Дауыссыз дыбыстан басталып, дауыссыз дыбысқа аяқталған, яғни ортасы дауысты дыбыс екі шеті дауыссыз дыбыс болып келген буын бітеу буын деп аталады. Мысалы, бұлт, жер, қант, той, құрт, тау, жұрт, жез, төрт, дос, серт, гүл, мұрт, қол, бырт-бырт, сарт-сұрт, жарқ-жұрқ, сөз, көз, май, дөң, дүлдүл, мазмұн, жолдастық, т.б.
Объяснение: