АЙТЫЛЫМ 6-тапсырма. «Кубизм» стратегиясы бойынша сұрақтарға жауап бер. 1. Зертте. Жырдың тақырыбы қандай? Жырдың негізгі ойы қай бейнелер арқылы көрінген? Жыр қай ғасырда шыққан? 2. Суретте. Қозы мен Баянның махаббатын бейнелейтін жерлерді тап. 3. Салыстыр. Қозы мен Қодарды салыстыр. Олар — қандай кейіпкерлер? – 4. Қолдан. Жырда қазақтың қандай салт-дәстүрлері көрініс береді? Жырдан түсініксіз сөздерді тап. 5. Талқыла. Баянның өзін өзі өлтіруі дұрыс па?

Үкі  үкі - негізінен орманды мекендеп, жемін көбіне түнде аулайтын жыртқыш құс. басы үлкен, көздері бақырайған, қауырсындары жұмсақ. ұшқанда дыбыссыз қанат қағады. ұясын жасыруға болатын жерге салады. жұптарын өмір бойы сақтайды. дене мөлшеріне қарай 2-12-ге дейін жұмыртқа басады. саны кеміп келе жатқан, сирек кездесетін түр. евразияда, сондай-ақ қазақстанда кең тараған. шөлді, далалы, таулы орманды жерлерді мекендейді. санының қанша екені белгісіз, бірақ, көпшілік жерлерде сирек. санын шектеуші себептер: электр сымдарында және уланған жемді жеп өлгенінен басқа, кауырсынынан ұлттық әшекейлер мен бой тұмарлар жасау үшін ұядағы алудың да кері әсері үлкен. сондықтан оны қорғаудың тағы бір жолы - оның қауырсынын пайдалану үшін қолдан өсіру керек. жалбағай  жалбағай, қалбағай (лат. platalea leucorodia) — ескекаяқты құстар отрядының тырна-құтан түқымдасына жататын құс. қанатының ұзындығы 39 см, салмағы 1,5 кг. ақ құс, басында сарғылт айдары бар. сирақтары ұзын, қара. тұмсығы жалпақ, қалақша тәрізді. ақ мамықты. жыл құсы: наурыз-сәуірде келіп, қыркүйекте қайтады. сәуірде 3-4 жүмыртқа салады. оны мекиені жалбагай мен қоразы 3 аптадай кезектесіп басады. су жәндіктерімен, олардың дернәсілдерімен, қпен, бақамен қоректенеді. қазақстанның «қызыл кітабына» енгізілген.  кейбір жерлерде бұл құсты қалбағай деп атайды. жалбағайдың қанатының ұзындығы 35 – 40 см, салмағы 1,7 кг-дай. жалбағай ақ түсті, басында сарғыш ұзын қауырсындардан тұратын кекілі және мойнының төменгі жағында сарғыш қоңыр түсті дағы болады. басқа, өзіне ұқсас құстардан бір ерекшелігі – тұмсығы. ол тік әрі ұзын, ұшы күрек тәрізді жалпақ; тұмсықтың негізі – қара, ұшы сарғыштау. сирағы – қара түсті. қамысты, бұталы тайыз суларды мекендейді. топталып, шоғыр (колония) құрып тіршілік етеді.  судағы қ шабақтарымен, бақалармен және омыртқасыздармен қоректенеді. жалбағай – жыл құсы. қазақстанға наурызда ұшып келеді, тамыз – қыркүйек, кейде қараша айында да кездесе береді. ұясын қамысты қопаға, бұта мен ағаш басына салады. ақшыл түсті 3 – 5 жұмыртқасын сәуір – мамырда аталығы мен аналығы кезектесіп, 3 аптадай шайқайды. жалбағайдың құтан, қарабай, үлкен су құзғындары немесе қарақаздармен бірге ұялайтыны туралы жаңа деректер белгілі болды. саны жылдан-жылға азаюда. 1990 жылдардың аяғында республика жерінде 400 – 650 жұбы ғана ұялаған. жалбағай сирек кездесетін құс болғандықтан қорғауға алынып, қазақстанның «қызыл кітабына» енгізілген. қоқиқаз  қоқиқаздар (лат. phoenicopterus)[1] - дене бітімі ерекше, тұмсығы имек, сирек кездесетін құстар. қоқиқазтәрізділер сабы (лат. phoenicopteriformes) және қоқиқаздылар тұқымдасының (лат. phoenicopteridae) жалғыз туысы. қызыл қанат деп те аталады. қорғалжын қорығындағы теңіз көлінде ғана ұялап, жұмыртқалайды. ол басын суға батырып, түбін қопарып, судағы жәндіктерді аузына толтырып сүзіп алып қоректенеді. ұя жасауға да су түбіндегі тұнбаны пайдаланады. ұшып бара жатқан қоқиқаздың қанаттары лапылдап жанған оттың жалынына ұқсас болғандықтан оларды кей халықтар “от немесе жалын құс” деп те атайды.

Қазақ – дәстүрі бай және оны қатаң сақтайтын халық. Туған халқының мінез-құлқын, наным-сенімін жете зерделеген ғұлама- Ахмет Байтұрсынов қазақтың Құдайдан кейінгі қорқатыны дәстүр бұзушылық екенін айтады. Қазақ дәстүрді білмегенді,сыйламағанды надан,тәрбиесіз,көргенсіз дейді.
Бұл - өте ауыр сөз, ауыр кінә,бірақ әбден орынды баға.Ұлттық салт-сана,дәстүр,әдет, әдептен аттап өтпейді. Және оны берік ұстайды,жас ұрпаққа үйретеді. Салт-дәстүрді сыйламағандар ауыр жазаланады.Ата-баба дәстүрін,ғұрыпты аттамайды.Ата жолына кім болса да бас июге тиіс. Бұл - ел-жұртыңды сыйлағаның.
Қазақтың туыстық,құда-жекжаттық,той-томалақ өткізу,өлім жөнелту,аруақ сыйлау, үлкен-ді,ата-ананы құрметтеу, қыз ұзатып,келін түсіру, жүйелі сөзге жығылу,тоқтау, обал-сауап, дастархан,шаңырақ, қонақ сыйлау, т.б. салт-дәстүрлерінде қаншалық адамгершілік, ізгілік, көрегендік жатыр десеңізші. Осындай дәстүрлерімізді ардақтап, қадір тұтуға ақыл-парасаты,мәдениеті, білім-білігі жетпеген жетесіз надан,көргенсіз болмағанда не болады?!