АЙТЫЛЫМ 7 тапсырма. Мәтін мазмұны бойынша жоспар құрып жаз. Жоспарға сүйеніп, әр бөліктегі тірек сөздерді анықта. Сол бойынша мәтін мазмұнын анықта. Тірек сөз құрамында зат есімнің қандай мағыналық түрлері жиі кездесті?
1Төл сөз – біреудің сөзін бұлжытпай, өзгеріссіз өз сөзінің ішінде берілген сөз. Төлеу сөз – сөйлеуші өз сөзінің ішінде басқа біреудің сөзін өзгертіп, жалпы мазмұнын ғана сақтап айтқан сөз. Төл сөзді төлеу сөзге және керісінше төлеу сөзді төл сөзге айналдыруға болады. Автор сөзі – төл сөзді де, төлеу сөзді де жеткізіп, оған түсінік беретін сөйлеушінің өз сөзі. это прямая косвенная и речь и слова автора
2Алтын адам — Алматы облысындағы Есік қаласының солтүстігіндегі Есік өзенінің сол жақ жағалауындағы темір дәуірінен сақталған сақ обасынан табылған алтын киімді сақ жауынгерінің мүрдесі (5 ғасыр). 1969 – 1970 жылы археолог Кемел Ақышев тапқан. Алтын адам киімі 4 мыңға жуық алтын әшекейлермен безендірілген. Әшекейлер барыс, бұлан, таутеке, арқар, ат, түрлі құс бейнелерін беретін «хайуанат нақышында» жасалған. Бас сүйектің сол жағынан жаһұт тастармен әшекейленген алтын сырға табылды.
3Шылаулар - сөз бен сөздің немесе сөйлем мен сөйлемнің араларын байланыстыру, құрастыру үшін қолданылатын, өздері тіркескен сөздерінің ұғымдарына әр қилы реңктер үстеп, оларға ортақтасып, тұлға жағынан тиянақталған, лексика-грамматикалық мағынасы бар сөздер. Грамматикалық сипаттарына қарай, шылаулар ішінара үш жікке бөлінеді: олар - септеуліктер, жалғаулықтар және демеуліктер
сураулык шылау мен ертең қыдыруға барамын ба? ба сураулык
мынау бала кіп-кішкентай екен! кіп-кішкентай кушейткиш
Қазақ билері — ерте заманда осы күнгі соттың да, тергеушінің да қызметін атқарған. Билер өздерінің бір ғана сөзімен небір шытырман даулы мәселелердің дұрыс шешімін тауып отырған.
Қазақ билері әділ және елге сыйлы болуға тиісті болатын. Өз әділдігімен елге танымал болған қазақтың атақты билері: Төле би (1663—1759 жж.) Қазыбек би (1667—1764 жж.) Әйтеке би (1644—1700 жж.)
Қазақ халқының бұл билері елді үш жүздің бірлігін сақтауға шақырды.
9-мамыр Ұлы Отан соғысындағы Кеңес Одағының жеңіске жеткен күні.
Бұл соғысқа әрбір отбасынан әкелер, ағалар, апайлар қатысты. Олардың кейбірі оралса, кейбірі майданда қаза болды. Сұрапыл соғыстың зардабын ұмытпау үшін, қаза болғандарды еске алу үшін, ардагерлерге құрмет көрсету үшін жыл сайын орталық алаңда Жеңіс күніне арналған шеру өтеді.
Міне, бүгін де сондай салтанатты мереке қаламызда өтуде. Ардагерлеріміз іс-шараның құрметті қонақтары болып төрде отыр. Олардың кеуделері орденге толы, құшақтары гүлге толы.
"Мәңгілік алау" маңында соғыста қаза болғандарды еске алу митингісі өткізіледі. Ардагерлер мен мектеп оқушылары "Мәңгілік алауға" гүл шоқтарын қояды. Қарт сарбаздардың көзіне жас келіп, жастық шақтарын еске алды.
1Төл сөз – біреудің сөзін бұлжытпай, өзгеріссіз өз сөзінің ішінде берілген сөз.
Төлеу сөз – сөйлеуші өз сөзінің ішінде басқа біреудің сөзін өзгертіп, жалпы мазмұнын ғана сақтап айтқан сөз. Төл сөзді төлеу сөзге және керісінше төлеу сөзді төл сөзге айналдыруға болады.
Автор сөзі – төл сөзді де, төлеу сөзді де жеткізіп, оған түсінік беретін сөйлеушінің өз сөзі. это прямая косвенная и речь и слова автора
2Алтын адам — Алматы облысындағы Есік қаласының солтүстігіндегі Есік өзенінің сол жақ жағалауындағы темір дәуірінен сақталған сақ обасынан табылған алтын киімді сақ жауынгерінің мүрдесі (5 ғасыр). 1969 – 1970 жылы археолог Кемел Ақышев тапқан. Алтын адам киімі 4 мыңға жуық алтын әшекейлермен безендірілген. Әшекейлер барыс, бұлан, таутеке, арқар, ат, түрлі құс бейнелерін беретін «хайуанат нақышында» жасалған. Бас сүйектің сол жағынан жаһұт тастармен әшекейленген алтын сырға табылды.
3Шылаулар - сөз бен сөздің немесе сөйлем мен сөйлемнің араларын байланыстыру, құрастыру үшін қолданылатын, өздері тіркескен сөздерінің ұғымдарына әр қилы реңктер үстеп, оларға ортақтасып, тұлға жағынан тиянақталған, лексика-грамматикалық мағынасы бар сөздер. Грамматикалық сипаттарына қарай, шылаулар ішінара үш жікке бөлінеді: олар - септеуліктер, жалғаулықтар және демеуліктер
Лексика-грамматикалық мағыналары жағынан демеулік шылаулар
сұраулық
шектік
нақтылық
күшейткіш
болжалдық
болымсыздық
қомсыну
сураулык шылау мен ертең қыдыруға барамын ба? ба сураулык
мынау бала кіп-кішкентай екен! кіп-кішкентай кушейткиш
Қазақ билері — ерте заманда осы күнгі соттың да, тергеушінің да қызметін атқарған. Билер өздерінің бір ғана сөзімен небір шытырман даулы мәселелердің дұрыс шешімін тауып отырған.
Қазақ билері әділ және елге сыйлы болуға тиісті болатын. Өз әділдігімен елге танымал болған қазақтың атақты билері:
Төле би (1663—1759 жж.)
Қазыбек би (1667—1764 жж.)
Әйтеке би (1644—1700 жж.)
Қазақ халқының бұл билері елді үш жүздің бірлігін сақтауға шақырды.
9-мамыр Ұлы Отан соғысындағы Кеңес Одағының жеңіске жеткен күні.
Бұл соғысқа әрбір отбасынан әкелер, ағалар, апайлар қатысты. Олардың кейбірі оралса, кейбірі майданда қаза болды. Сұрапыл соғыстың зардабын ұмытпау үшін, қаза болғандарды еске алу үшін, ардагерлерге құрмет көрсету үшін жыл сайын орталық алаңда Жеңіс күніне арналған шеру өтеді.
Міне, бүгін де сондай салтанатты мереке қаламызда өтуде. Ардагерлеріміз іс-шараның құрметті қонақтары болып төрде отыр. Олардың кеуделері орденге толы, құшақтары гүлге толы.
"Мәңгілік алау" маңында соғыста қаза болғандарды еске алу митингісі өткізіледі. Ардагерлер мен мектеп оқушылары "Мәңгілік алауға" гүл шоқтарын қояды. Қарт сарбаздардың көзіне жас келіп, жастық шақтарын еске алды.
Объяснение: