АЙТЫЛЫМ
10-тапсырма. «Жаз» өлеңі туралы айтылған пікірді дәлелдейтін мысал-
ды мәтіннен тауып түсіндір.
Абайдың «Жаз» деген өлеңіндегі етістіктен тізген жолдары жырын
жандандырған. «Бұл — Абайдың тілінің тазалығы, ақЫНДЫҒЫНЫҢ КҮШТІЛІГІ»
деп білу керек (Ілияс Жансүгіров).
Салалас құрамластың құрамындағы жай сөйдемдер өзара бір – бірімен екі түрлі жолмен байланысады.
1. Интонация арқылы мағыналарының жаңындағына қарай іргелесе байланысады.
2. Салалас құрмаластың құрамындағы жай сөйлемдер бір – бірінен өзара жалғаулық щылаулар арқылы байланысады.
Ыңғайлас мәнді да, де,та, әрі, және , мен жалғаулық шылаулар.
Қарсылық мәнді бірақ, алайда , дегенмен, сонда да, әйтсе де, сөйткенмен, ал тәрізді жалғаулық шылаулар.
Себеп – салдар мәнді өйткені , себебі, сол себепті, сондықтан, неге десеңіз тәрізді жалғаулық шылаулар;
Талғау мәнді не, немесе, я, яки, не болмаса, я болмаса, яеи болмаса, әлде тәрізді жалғаулық шылаулар.
Кезектес мәнді кейде, бірде , біресе тәрізді жалғаулық шылаулар.
3. Салалас құрмалас сөйлемнің түрлері .
Салалас құрмаластың құрамындағы жай сөйлемдер бір – бірімен өзара белгілі мағыналық қарым – қатынаста айтылады. Мағыналық қарым-қатынаста жұмсалуына қарай салалас құрмалас сөйлем мынадай алты түрге бөлінеді :
1. Ыңғайлас салалас.
2 Қарсылықты салалс.
3. Себеп – салдар салалас.
4. Ілектес салалас.
5. Талғаулы салалас.
6. Кезектес салалас.
1. Абылай хан-қазақ халқының әйгілі ханы,Шыңғыс ханның тікелей ұрпағы.
Бұқар жырау, Шал ақын, Тәтіқара ақын, Үмбетей жырау, Төле би, Қазыбек би, Ақтамберді жырау және т.б
2. XVIII ғасыр- Қазақ халқы үшін ең бір қиын кезең болды. Жоңғар қалмақтары қазақ жерін басып алу мақсатымен талай шабуыл жасады. Қалмақтардың шабуылына төтеп бере алмаған қазақ халқы ата жұртын тастап, босып кетуге мәжбүр болды. Бұл кезең " Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама" деген атпен тарихта қалды.
4. Бұқар жырау өлеңдерін жинап қағаз бетіне түсірген- белгілі фольклоршы, ақын Мәшһүр Жүсіп Көпеев.
5. Ел бірлігі
6."Әлемді түгел көрсе де" т.б