«Қазақстанның су қоры» 7-тапсырма. Төмендегі ойлармен келісесің бе, келіспейсің бе?
келісемін келіспеймін
1 ХХІ ғасырда су қорына байланысты түйткілді мәселелер бар.
2 Жалпы әлемдік деңгейде таза ауызсу қоры азайып отырғанын мамандар теңіздегі тасқындармен байланыстырады.
3 Қазақстанда ауызсу мәселесі қиындық тудырып отырған жоқ.
4 Халық пайдаланатын ауызсудың сапасы жақсы.
5 Әлемдік жылынуға байланысты болашақта Қазақстандағы өзендердің ағысы өзгеруі мүмкін.
6 Бірақ табиғи апат көбеймейді.
7 Табиғи өзгерістер орын алуы мүмкін.
8 Ғалымдар су қорының төмендеуін жердегі температураның жоғарылауымен байланыстырады.
9 Атмосферада көмірқышқыл газы көп бөлінбейді.
10 Жердегі су бу болып ұшады.
8-тапсырма Көп нүктенің орнына қажетті сөздерді қойып жаз.
Қажетті сөздер: ауызсу, жарамсыз, теңіздегі тасқындар, жоғарылайды, мал жайылымы, бу, көмірқышқыл газы
ХХІ ғасырда ... түйткілді мәселе болып отыр. Әлемде таза ауызсу қоры азайғанын мамандар ... байланыстырады. Қазақстанда да ауызсу мәселесі қиындық тудырып отыр. Халық пайдаланатын ауызсудың 20%-ға жуығы ... . Соңғы кезде атмосферада ... көп бөлінуде. Көмірқышқыл газы көбейген сайын температура ... жердегі су ... болып ұшады. Ол су қорының төмендеуіне әсер етеді.
10-тапсырма. Диалогті оқып, түсініңдер. Диалог не туралы? (2 сөйлеммен жаз)
1.
2.
Есте сақта!
Елімізде ауызсу мәселесі қиындық тудырып отыр. Пайдаланатын судың 20%-ға жуығы жарамсыз. Атмосферада көмірқышқыл газы көптеп бөлінуде. Көмірқышқыл газы көбейген сайын температура жоғарылайды.
Кері байланыс: орындалған тапсырманы оқушы электронды пошта немесе WhatsApp мобильді қосымшасы арқылы жібереді.
- Арман, қалай ойлайсың, біздің тыныс алып отырғанымыз ауа таза ма? - Жоқ, ауаны тап-таза деп айта алмаймыз. - Неліктен? - Себебі қазіргі кезде машиналар, әртүрлі көліктер көп жүреді. Зауыттар ауаны ластайды. Адамдардың бірі далаға қоқыс тастап кетеді, бірі шылым шегеді. - Арман, мен далада сірінкемен ойнап, от жағып жатқан балаларды көрдім. Олар да ауаны ластайды ғой, иә? - Әрине, ластайды. Отпен ойнағанның салдары ауаны ластаудан басқа да дерттерге әкелуі мүмкін. Бұл балалардікі дұрыс емес. Отпен ойнауға болмайды! - Ал лас ауадан адам ауыруы мүмкін бе? - Иә, осы айтып кеткен ауаны ластайтын заттар адамға ауру әкеледі. Сондықтан ауаны ластамауға тырысу керек. - Ал ауаны қалай ластамауға болады? - Ол үшін біздің істей аларымыз қоқыс тастамау және өсімдіктер өсіру. - Ал өсімдіктің қандай пайдасы бар? - Олар көмірқышқыл газын жұтып, оттегін бөліп шығарады. - Оттегі деген не? - Оттегімен тірі ағзалар адамдар, жануарлар, т. б. тыныс алады. - Міне керемет! Бізге мұғалім өсімдік әкеліңдер дегені осы екен ғой. - Иә, осылай таза ауаны сақтау керек.
Мен бос уақытымда кітап оқыимын. Кітап тұнып тұраған білім емес пе?! Кітап оқығанның ой-өрісі көбейеді. Мен мысал ертегілер, аңыздар оқығанды ұнатамын. Себебі ертегілер мен аңыздар өте қызық. Кейде ғаламтор арқылы (н/е кітап деуге де болады) Мұхтар Әуезовтың 4 томдық романын оқимын. Онда Абайдың өмір баяны, бастан кешкен оқиғалары туралы жазылады. Бос уақытыңды осылай пайдалы іспен өткізсең білімің артады. Кітап - білім бұлағы, Білім - өмір шырағы. (сондықтан оқу керек)
- Жоқ, ауаны тап-таза деп айта алмаймыз.
- Неліктен?
- Себебі қазіргі кезде машиналар, әртүрлі көліктер көп жүреді. Зауыттар ауаны ластайды. Адамдардың бірі далаға қоқыс тастап кетеді, бірі шылым шегеді.
- Арман, мен далада сірінкемен ойнап, от жағып жатқан балаларды көрдім. Олар да ауаны ластайды ғой, иә?
- Әрине, ластайды. Отпен ойнағанның салдары ауаны ластаудан басқа да дерттерге әкелуі мүмкін. Бұл балалардікі дұрыс емес. Отпен ойнауға болмайды!
- Ал лас ауадан адам ауыруы мүмкін бе?
- Иә, осы айтып кеткен ауаны ластайтын заттар адамға ауру әкеледі. Сондықтан ауаны ластамауға тырысу керек.
- Ал ауаны қалай ластамауға болады?
- Ол үшін біздің істей аларымыз қоқыс тастамау және өсімдіктер өсіру.
- Ал өсімдіктің қандай пайдасы бар?
- Олар көмірқышқыл газын жұтып, оттегін бөліп шығарады.
- Оттегі деген не?
- Оттегімен тірі ағзалар адамдар, жануарлар, т. б. тыныс алады.
- Міне керемет! Бізге мұғалім өсімдік әкеліңдер дегені осы екен ғой.
- Иә, осылай таза ауаны сақтау керек.
Кітап - білім бұлағы,
Білім - өмір шырағы.
(сондықтан оқу керек)