Шоқан Уəлиханов шын есімі Мұхаммед Қанафия 1835-1865 жылы дүниеге келген. қазақтың ұлы ғалымы. ХІХ екінші жартысындағы Қазақстанда дүниеге келген ағартушылық мəдиниеттің тұңғыш өкілдерінің бірі. ол тарихшы , шығыстанушы, географ , ағартушы.Əжесі кішкентай ғана кезінде Шоқаным деп еркелетіп , Шоқан деп аталып кеткен.Туылған жері Қостанаф облысв Əулиекөл ауданв Күнтимес ордасы. Əкесі Шыңғыс Уəлиханов ал анасы Зейнеп Уəлиханова ал жұбафы Айсары Уəлиханова. Қазақтың ұлы ойшыл ағартушылары Шоқан пен Абайдың дүниетанымы мен шығармашылық бағытында, тарих пен заман мəселелерін түсінуі мен талдауына, əсіресе, мəдени мұранв меңгері, дамыту, оны елдің рухани қажетіне жарату əрекетінде мол үндестік байқалады. Шоқан Уəлихановтың шығармаларын жинап жинап бастырулы орыс ғалымдарының еңбегі аса зор. Орыс географиялық қоғамы Басып шығарған Шықан шығармаларына жазған алғы сөзінде Академик Николай Иванович "Шоқаг Шығыстану əлемінде құйрықты жұлдыздай жарық етіп шына келгенде орыстың Шығысты зерттеуші ғалымдары оны ерекше құбылыс деп түгел мойындап, түркі халқынан үлкен зор еңбек ашуды күткен еді, бірақ Шоқанның ғайыптан қайтыс болуы үмітімізді үзіп кетті!"-деп жазды
Атамыз қазақ қашан да тағамды аса бағалап, қадір тұтқан. «Астан үлкен емессің», «Ерді қорласаң састырар, асты қорласаң құстырар» секілді сөздер осының дәлелі секілді. Тіпті үйге келген кісі асығыс болса да «ең болмаса нан ауыз тиіп кет, тізеңді бүк» деп айтқан. Бұл дегеніміз - қонақжайлылық пен жайсаңдық, өнегелі тәрбие бастауы. Бұрынғы заманнан-ақ қазағымның дастарханы үйге келімді - кетімді кісінің бәріне жайылып, бар тәтті осы кісілерге ұсынылған.
Ұлттық тағамдарға тоқтала кетер болсақ, оларды құрамындағы басты компонентке байланысты бірнеше негізгі топқа бөлуге болады: ет тағамдары, сүт тағамдары, ұннан жасалатын тағамдар, дақылдан жасалатын тағамдар.
Ет - халқымыздың аса қадірлі қонаққа ұсынылатын кәделі тағамы.
Ет тағамдарына сонымен қатар қуырдақ, сірне, жаубүйрек, борша, қарын бөртпе, әсіп, жөргем, қимай, ми палау жатады.
Сүт тағамдарын қазақ халқы бір сөзбен “ақ” деп атап, қастеpлейді. Сүттен дайындалатын әр түрлі өнімдердің өзінің ерекшеліктері мен тіпті емдік қасиеттері де бар. Ұлттық сүт тағамдарына айран, қатық, шалап, қымыз, қымыран, байқаймақ, шыртылдақ, кілегей, қаймақ, құрт, сүзбе, уыз, ірімшік, іркіт т.б. жатады.
Ал ұннан әже - апаларымыз ежелден қазағымның символына айналған шелпек пен бауырсақ пісіріп, таба нан, салма, қаттама әзірлеген.
Халқымыз дәнді дақылдардан да пайдалы тағам әзірлей білген. Соның ішінде: талқан, жент, тары, бидай көже, майсөк, бөкпе.
Казахские национальные блюда (Перевод).
Казахский народ издревле ценил и почитал еду. Тому подтверждение многочисленные пословицы и поговорки о еде. Даже если гость торопится, казахи всегда предлагают испробывать хлеба. Это – показатель гостеприимства и воспитания. С давних времен казахи накрывали стол для всех и все вкусное оставляли для гостей.
Если говорит о национальной кухне, то блюда можно разделить на несколько категорий согласно основному компоненту в составе: мясные, молочные, мучные и злаковые блюда.
Мясо – традиционное блюдо для почитаемых гостей. К мясным блюдам можно также отнести: қуырдақ, сірне, жаубүйрек, борша, қарын бөртпе, әсіп, жөргем, қимай, ми палау и др.
Молочные продукты в народе называют одним словом «белое» и особо ценят. У них специфическая особенность и даже лечебные свойства. Традиционная казахская молочная кухня: айран, қатық, шалап, қымыз, қымыран, байқаймақ, шыртылдақ, кілегей, қаймақ, құрт, сүзбе, уыз, ірімшік, іркіт и др.
А из муки наши бабушки издревле готовили баурсаки и шелпеки, ставшие символом народа, а также таба нан, салма, қаттама.
Из злаковых культур также готовили полезные блюда: талқан, жент, тары, бидай көже, майсөк, бөкпе.
Қазақтың ұлы ойшыл ағартушылары Шоқан пен Абайдың дүниетанымы мен шығармашылық бағытында, тарих пен заман мəселелерін түсінуі мен талдауына, əсіресе, мəдени мұранв меңгері, дамыту, оны елдің рухани қажетіне жарату əрекетінде мол үндестік байқалады.
Шоқан Уəлихановтың шығармаларын жинап жинап бастырулы орыс ғалымдарының еңбегі аса зор. Орыс географиялық қоғамы Басып шығарған Шықан шығармаларына жазған алғы сөзінде Академик Николай Иванович "Шоқаг Шығыстану əлемінде құйрықты жұлдыздай жарық етіп шына келгенде орыстың Шығысты зерттеуші ғалымдары оны ерекше құбылыс деп түгел мойындап, түркі халқынан үлкен зор еңбек ашуды күткен еді, бірақ Шоқанның ғайыптан қайтыс болуы үмітімізді үзіп кетті!"-деп жазды
Қазақ халқының ұлттық тағамдары
Атамыз қазақ қашан да тағамды аса бағалап, қадір тұтқан. «Астан үлкен емессің», «Ерді қорласаң састырар, асты қорласаң құстырар» секілді сөздер осының дәлелі секілді. Тіпті үйге келген кісі асығыс болса да «ең болмаса нан ауыз тиіп кет, тізеңді бүк» деп айтқан. Бұл дегеніміз - қонақжайлылық пен жайсаңдық, өнегелі тәрбие бастауы. Бұрынғы заманнан-ақ қазағымның дастарханы үйге келімді - кетімді кісінің бәріне жайылып, бар тәтті осы кісілерге ұсынылған.
Ұлттық тағамдарға тоқтала кетер болсақ, оларды құрамындағы басты компонентке байланысты бірнеше негізгі топқа бөлуге болады: ет тағамдары, сүт тағамдары, ұннан жасалатын тағамдар, дақылдан жасалатын тағамдар.
Ет - халқымыздың аса қадірлі қонаққа ұсынылатын кәделі тағамы.
Ет тағамдарына сонымен қатар қуырдақ, сірне, жаубүйрек, борша, қарын бөртпе, әсіп, жөргем, қимай, ми палау жатады.
Сүт тағамдарын қазақ халқы бір сөзбен “ақ” деп атап, қастеpлейді. Сүттен дайындалатын әр түрлі өнімдердің өзінің ерекшеліктері мен тіпті емдік қасиеттері де бар. Ұлттық сүт тағамдарына айран, қатық, шалап, қымыз, қымыран, байқаймақ, шыртылдақ, кілегей, қаймақ, құрт, сүзбе, уыз, ірімшік, іркіт т.б. жатады.
Ал ұннан әже - апаларымыз ежелден қазағымның символына айналған шелпек пен бауырсақ пісіріп, таба нан, салма, қаттама әзірлеген.
Халқымыз дәнді дақылдардан да пайдалы тағам әзірлей білген. Соның ішінде: талқан, жент, тары, бидай көже, майсөк, бөкпе.
Казахские национальные блюда (Перевод).
Казахский народ издревле ценил и почитал еду. Тому подтверждение многочисленные пословицы и поговорки о еде. Даже если гость торопится, казахи всегда предлагают испробывать хлеба. Это – показатель гостеприимства и воспитания. С давних времен казахи накрывали стол для всех и все вкусное оставляли для гостей.
Если говорит о национальной кухне, то блюда можно разделить на несколько категорий согласно основному компоненту в составе: мясные, молочные, мучные и злаковые блюда.
Мясо – традиционное блюдо для почитаемых гостей. К мясным блюдам можно также отнести: қуырдақ, сірне, жаубүйрек, борша, қарын бөртпе, әсіп, жөргем, қимай, ми палау и др.
Молочные продукты в народе называют одним словом «белое» и особо ценят. У них специфическая особенность и даже лечебные свойства. Традиционная казахская молочная кухня: айран, қатық, шалап, қымыз, қымыран, байқаймақ, шыртылдақ, кілегей, қаймақ, құрт, сүзбе, уыз, ірімшік, іркіт и др.
А из муки наши бабушки издревле готовили баурсаки и шелпеки, ставшие символом народа, а также таба нан, салма, қаттама.
Из злаковых культур также готовили полезные блюда: талқан, жент, тары, бидай көже, майсөк, бөкпе.