Қазақ тілі / Казахский язык , Выпишите словочитания] {Казахский Язык}
(ҚЗ) [Өтінемін, сөз тіркестерін жазып қойыңыз] {Қазақ тілі}
[ /ұпай]
Қазақтың ауыз әдебиетінде айтыстың бірнеше түрі бар (жоғарыда
сызбада берілді). Айтыс түрлерінің өзіндік ерекшеліктер бар.
Бәдік айтысы – айтыстың көне түрі. Адам «Табиғаттағы барлық
заттың Тәңірі бар» деп түсінген. Соларға құлшылық еткен.
өлі мен тірінің айтысы адамның қайғы-қасіретіне құрылған. Онда
жақын адамынан айырылған адамның ішкі сезімі суреттеледі. Бұл айтыс
Жануарлар мен адамның айтысында адамдардың тұрмысы-тіршілігі
туралы айтылады. Онда адамды ерінбей еңбек етуге шақырады.
Адам табиғаттың сырын білгісі келеді. Өмірде бар ұсақ нәрселерді
жұмбақ етеді. Жұмбақ айтысқа түсу үшін білімді болу керек. Сондықтан
жұмбақпен айтысушылар өте аз болған.
Жар-жар айтысы ұзату тойында айтылады. Қыздар мен жігіттер екі-
rе бөлініп айтысады. Жар-жар әуенмен айтылады. Ұзатылатын қызға
жақсы тілек айтылады. Жар-жар қазір де айтылады.
Қыз бен жігіт айтысы тойда айтылады. Әлеуметтік мәселелер айтыл-
майды. Ақын болу міндетті емес. Жұп болып ойын-тойда айтады. Айты-
ста әзіл, күлкі көп болады. Айтыс тапқырлыққа құрылады.
Ақындар айтысының тақырыбы алуан түрлі. Мұнда халықтың тұрмыс-
жағдайы, тарихы және т.б. әлеуметтік мәселелер айтылады. Ақындар
қоғамдағы жағымсыз нәрселерді сынайды. Осылай тыңдарманның
ықылас-ілтипатына бөленеді. Ақындар айтысы мазмұнымен ғана емес,
көркемдігімен де жоғары болуы керек. Қазір қолданып жүрген нақылдар
мен шешендік сөздер осы айтыста туған.
1. Кісі елінде сұлтан болғанша,
Өз еліңде ұлтан бол.
2. Өз елім, өлең төсегім.
3. Мал қонысын іздейді,
Ер жігіт туысын іздейді.
4. Ел-елдің барі жақсы,
Өз елің барінен жақсы.
5. Іргесі берік елді
Жау ала алмас,
Ауызы бір елді
Дау ала алмас.
6. Сұңқар киясын сағынады,
Торғай ұясын сағынады.
7. Ұлтарақтай болса да
Ата қонысы жер қымбат.
Ат төбеліндей болса да
Туып өскен ел қымбат.
8. Жат елдің жақсысы болғанша,
Өз еліңнің сақшысы бол.
9. Есі бар жігіт елін табар,
Есі жоқ жігіт жаттың отын жағар.
Тілім менің - таусылмайтын байлығым. Ең құдіретті де қастерлі өз ана тілім. Шыр етіп дүниеге келгеннен бері ана тіліммен өсіп келемін. Ана тілі арқылы алғашқы әліппені таныдым. Содан бері міне, өз ана тіліммен сусындап келемін. Өз тарихымды танып білдім. Туған тіліміздің абыройын асқақтату – әрбір азаматтың борышы. Себебі, біздің болмысымыз, салт - дәстүріміз, дініміз, мәдениетіміз осы тілімізде жатыр. Тәуелсіз елдің жас ұрпағын парасатты, білімді, іскер, қабілетті, ұлтжанды етіп қалыптастыруда мемлекеттік тіліміздің атқаратын қызметі өте жоғары. Сондықтан да туған еліміздің мемлекеттік тілін білуге міндеттіміз. Өйткені, тіл - ата - бабамыздан бізге қалған аманаты. Ата - баба мұрасын жалғастыру, оның мәртебесін көтеру мына баршамыздың міндетіміз, парызымыз. Тіл арқылы ақындарымыз бен жазушыларымыздың. даналардың сөздерін, өлең - жырларын оқып білеміз, олардан ғибрат аламыз. “Өнер алды – қызыл тіл” деген осыдан шыққан болар. Елінің болашағын ойлаған,. құрметпен қараған әрбір азамат ана тілін сақтап қалуы үшін қолынан келген көмегін аямауы тиіс. Асыл қазынамызға айналған қазақ тілінің құндылығының арта беруіне әрдайым өз үлесімді қосамын. Тәуелсіз Қазақстанның көгінде көк байрағымыз желбіреді, әр қазақтың жүрегінде Әнұранымыз айтылды, өзіміздің қазақ тілімізбен қайтадан қауыштық. Қазақстан Республикасының тіл туралы Заңы қабылданды. Бұның бәрі Елбасының көреген саясатының арқасында деп білемін. Ендігі біздің міндетіміз тілімізді сақтап, сол тілде сауатты жазып, ойымызды қазақ тілінде таза жеткізу, ардақтап құрметтеу.