Қазақ тілінен 4 тоқсанға арналған жиынтық бағалау 1-тапсырма: Мәтінді мұқият оқы. Мәтінде төменде берілген
суреттерге қатысты қандай ақпараттар бар? Кестеге жаз.
Құс жолы
Айлы түннің бұлтсыз аспанында солтүстіктен оңтүстікке қарай созылып жатқан
солақ көрініп тұрады. Ол Құс жолы деп аталады. Отан Күн жүйесі және тағы
осындай бірнеше жұлдыздар жүйесі кіреді.
Құс жолы - әлемдегі миллиондаған галактосвардън біреуі. «Галактика» сөзі
еселгі мысырлық тала «сүт» деген сөзден шыққан. Бу галактика «Сүт жолы»
немесе «Құс жолы» ретінде әйгілі.
Құс жолы галактикасы 200 миллиардқа жуық асұлпыз, жұлдыздар шоғыры, газ
бен тозаң тұмандықтарынан кұрал ан Олар әртүрлі бальпта өте жылдам коз алады.
Алайда кеңістікте жұлдыздар бір бірінен алшақ орналасқан. Сонаьастан да олар бір-
бірімен ешкаш ан соқтығыстайды,
Құс жолы әртүрлі болып көрінеді. Стиральді галактиканың екі женіне
караганда ядросында жұлдыздар тығыз орналасқан жер ғаламш ары Құс жолының
жеңдерінің бірінде, галактиканың шетіне карай орналасқан.
Құс жолы күз айларында жақсы көрінеді. Жыл құстары көктемде келгенде
және күзде жылы өлкеге қайтқанда осы жолдың бағытымен ұшады екен.
Ақылды қария - ағып жатқан дария.
Халқымызда «Кәрінің бәрі игі» деген ежелден келе жатқан нақыл сөздер бар. Қазақ халқы қашанда үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсеткен халық. Ата – бабаларымыздың сара жолын жалғастырып, бүгінгі күні өскелең ұрпаққа үлгі – өнеге көрсетіп, өмірден білген – түйгендерін жастарға үйретіп отырған осы ак сақалды аталарымыз бен ақ жаулықты әжелеріміз. Шынымен де, «қарт адам – қазына» деген сөздермен толықтай келісемін, себебі қария, ақсақалдар – үйдің берекесі, ақылын айтар дана кісілер. Шаңырақтың шаттығын сақтап, бірлігін бекем етуге ақылып айтар елі мен жерінің кеңесшісі, үйдің ажарын кіргізіп отыратын да– осы кісілер.
Менің де ата – әжем бар, олардың мен үшін алатын орындары да бөлек, оларды ерекше жақсы көремін. Ешбір мейрамды әжемнің пісірген тәтті, ыстық бауырсақтарынсыз елестете алмаймын. «Үлкен кісі - шежіре» демекші атам мен әжем әрқашан бізге ақылдары мен өсиеттерін айтып, тәрбиелеп отырады. Атам мен әжем өте қонақжай кісілер. Біздің үйге қонақ жиі келеді. Қонақ күткенді бәріміз ұнатамыз. Біз атамыз бен әжемізбен тұратындықтан біздің үй «қара шаңырақ» аталып кеткен, міне, сондықтан алыс жақындағы туған - туыстардың бәрі біздің қалаға жолдары түссе,міндетті түрде біздің үйге келіп, ат басын тірейді.
Біздің отбасымыз өте тату. Мен отбасымда жақсы көремін!
Туған жер-а ң кіндік қаны тамған,жанына,журегіне жақын,қимас сезімге бөлейтін алтын ұясы.Оның топырағы да, тауы мен тасы да ыстық болады.Әркімге өз ауылы,туған жері мақтан.Дегенмен, менің кіндік қаным тамған өлкемді атағанда елең етіп,мойын бұрмайтын адам кемде-кем.Ол –асқар тауының шыңына жеткенше құстың қанаты талатын, айдынды көліне шомылуға ай да құмар , Алакөл жері. Ақши атты жұмыртқадай ғана сүттей ұйып отырған,береке-бірлігі мықты осы бір ауыл –менің ткған өлкем.Адамдары да бір-біріне ағайын-туыс,құда-жекжат, қойы-қоралас,қазаны аралас болып кеткен. Көлдің жағасында тіз қатар тұрған қонақ үйлер мен демалыс орындары ауылға өзінше көрік беріп тұр. Мұнда демалу үшін демалу үшін тек қазақстандықтар ғана емес, тіпті шет ел азаматтары да ағылып келеді. Мен үшін туған жерімнің әр тасы, бір тамшы суы да қымбат.Оның самал желі,таза ауасы, жұпар исі аңқыған даласы кез келгеннің жанын жаулар алады. Бүгінге дейін туған жерге қаншама әдемі сөздер арналды.Мен де төмендегі жыр шумақтарын алтын бесігіме деген махаббатымның белгісі ретінде арнаймын: Туған жер жете ме ғаламда? Туған жерім аман болсын әмеәндә! Табиғатты таңғалатын әдемі, Емге шипа беретұғын адамға.