«Қазақ тілі » пәнінен 3-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары : 15
Тапсырма түрі: толық жауапты қажет етеді
Оқу мақсаты: 9.1.3.1 мәтіндегі ақпаратты өмірлік мәселелермен байланыстыра білу;
9.1.4.1 мәтіннің мақсаты арқылы негізгі ойды анықтау; тақырыпқұа ат қою
9.4.4.3 сабақтас құрмалас сөйлемдердің мағыналық түрлерін ажырата білу, түрлендіріп қолдану.
1-тапсырма: «Отбасы құндылықтары» тақырыбында бар құрмалас сөйлемдерді көшіріп жаз.
2-тапсырма: Мәтіннің негізгі ойын анықтап, мәтінге ат қойыңыз
Отбасы — мемлекеттің іргетасы. Отбасы – а ң өсіп — өнер, қанат жайып түлеп ұшатын алтын ұясы. Адамзат өміріндегі мейірімділік пен адалдық, адамгершілік пен тектілік секілді асыл қасиеттерді бойына жинайтын жандар, оны ұрпақ санасында қалыптастыратын ардақты әкелер мен аяулы аналар. Сынақ үшін берілген қысқа ғұмырда жанұяларымызды құрметтеуге, сыйлауға, өнегелі етуге тиіспіз. Өзіңді өмірге келтірген, тіршілігіңе нәр берген ата — анаңның алдында адамның парыз — міндеті өлшеусіз. Міне, сол ата-анаға сенің отбасыңның жарасым тауып отырғанын көргеннен артық бақыт жоқ. Ананың ақ сүтін, әкеңнің адал күшін ақтау — өз болашағыңда сақтау деген сөз. Отбасы шаттығын қалыптастырудың бір тетігі де осында жатыр. Отбасылық құндылықтар дегеніміз бір-бірін сүйіп қосылған жанұялардың отбасын сақтау үшін қолданатын ежелден келе жатқан салт-дәстүрі. Әрбір отбасының өз құндылықтары болады. Ол құндылықтар ежелден бері келе жатқан немесе жаңадан шығарылған құндылықтар болуы мүмкін. Бұдан басқа адамдар отбасылық құндылықтарды басты үш топқа бөледі. Олар дәстүрлі, қазіргі, тәрбиелі отбасылық құндылықтар деп аталады.
Қазіргі таңдағы отбасылар бұрынғы салт-дәстүрді ұстануда. Бірақ сол ұстанымның өзгеруіне байланысты олар әр отбасыда әртүрлі. Ол ұстанымның өзгеру себептері заманның өзгеруіне байланысты. Себебі әр замандағы адам әртүрлі. Мысалы, бұрынғы замандағы отбасы құндылықтарымен қазір өмір сүру мүмкін емес. Бұрын адамдар әйелдеріне орамалды сыйға тартса, қазіргі жас отбасылар бір-біріне гүл немесе көйлек сыйлайды.Сонымен қатар қазіргі отбасылық құндылықтарға махаббат, сенім, түсіністік және т.б жатады.
Асыл дінімізде Аллаға бойұсынуға шақыра отырып, ата-анаға қарайласуды міндеттейді. Ата — анаға не істесең, алдыңа сол қайтады. Дүние кезек. Сен өмір бойы жас болып тұрмайсың, сен ата — анаңды сыйлайсың, сенің балаларың да сен қартайғанда өзіңді аялап күтіп, бағып қағатын болады. Ата — ана отбасының негізгі діңгегі, бастапқы дәнекері. Дәстүрлі қазақ отбасында ата — ананың қадірі ерекше әспеттелген. Жас жұбайлар отбасылық сынақтардың кейбіріне төтеп бере алмай, бала болашағынан бұрын жеке бас тыныштығын бірінші кезекке қойып жатады. Осыдан келіп тастанды бала мен әкесі тірі жетімдер қатары артады. Негізі бала үшін әкенің орны бөлек. Әке деген сөзді айтқанда өзіне пана болар, қиындыққа қалдырмас, арманына қол созғанда ақ батасын беріп ақ жол тілейтін а жүрегі аңсайды. Әке — әркімнің сүйенер тіреуі.
Ол өзінің болашағы балалары үшін алаңдап ойланып, жауапкершілік жүгін арқалайтын тұлға. Алла елшісі с.ғ.с ер адамды өз отбасының жауапкері ретінде, әрі сол үшін сұралатындығын ескерткен. Халқымызда әкені асқар тауға теңеп, темірқазығы мықты тұлғаны елестеткен. Ендеше, әрбір әке отбасына қорған болар тау тұлғалы кемеңгер болып ұрпағына пана болуды мақсат еткенде отбасы жарасым табады. Сонымен қатар, әр адам көзін ашып дүниеге келгенде мейірімді, жүрегі жылы жанды көреді. Ол — анамыз. Қанаттыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқтырмай бауырына басып, біз үшін жанұшыра шырылдайтын да – ана. Ана – бұл жел жағымызға пана, біріміз үшін дара, дана тұлға. Балаға анадан артық, анадан қымбат жан жоқ. Әрбір ана отының өшпеуін, бақытының көшпеуін, шаңырағының құламауын, сәбиінің жыламауын тілейді. Әсіресе, қазақ әйелі – бар мұратын отбасының игілігіне арнаған, бар тілегін перзентінің жолына байлаған әлемдегі ең мейірімді ана, ұлттың ұйытқысы, ұрпақтың анасы. Ата — ана баласының ер жетіп, адам болуын қалайды. Біз үшін олардың орны бөлек екені ақиқат. Сөзімізді қорыта келе ғасырдан ғасырға, жылдан жылға дәстүр болып жалғасын тауып келе жатқан отбасы құндылықтарының мәнін кетірмей, керісінше өркендеп, алға басуына септігімізді тигізейік. Отбасылық құндылықтарды қастерлеп, оларға кір келтірмей жүру — барша халықтың басты парызы.
3-тапсырма: Мәтінде ата-ана туралы айтылған абзацты тауып бірнеше сөйлемді көшіріп жаз.
4-тапсырма. Қажетті сөздерді нүктенің орнына мәтіннен алып толықтырып жаз.
Қазіргі таңдағы отбасылар бұрынғы ұстануда. Бірақ сол ұстанымның өзгеруіне байланысты олар әр әртүрлі. Ол ұстанымның өзгеру себептері өзгеруіне байланысты. Себебі әр замандағы әртүрлі.
Мысалы, бұрынғы замандағы отбасы қазір өмір сүру мүмкін емес. Бұрын адамдар орамалды сыйға тартса, қазіргі жас отбасылар бір-біріне гүл немесе көйлек сыйлайды. Сонымен қатар қазіргі отбасылық құндылықтарға , сенім, түсіністік және т.б жатады.
Күшігім еркелей білетін,
Кейде ол шәуілдеп үретін.
Жата қап аяғын көтерсе
Көргендер еріксіз күлетін.
Тойған соң томпайып жататын,
Бір тәтті ұйқыға бататын.
Түсінде мысықпен алысып,
Жүретін бөлмеде жарысып.
Қарасам, міне енді өсіпті,
Ит бопты кәдімгі қабаған.
Әуелі өзіме өшікті
Күнәм жоқ бір рет сабаған.
Мақтайды біреулер даурығып,
Қасқыр деп итімді қабаған.
Мен жүрмін кете алмай айығып,
Өз итім түсірген жарадан,
***
Отырсам үндемей үйімде,
Тоқмейіл, ақпейіл күйімде.
Келуші көбейіп кетеді
Шашымның ағынан сүюге.
Мақтауға бәрі әзір, жайдары
Мейрімнің ағаға шегі жоқ.
Ақтарар сырларын қайдағы,
Бірінің дығы жоқ, кегі жоқ.
Сәл ғана өзгеріп қалпымнан,
Әділдік сөйлесем болғаны,
Біреуі алып қап алқымнан,
Союға әзір тұр қалғаны...
Тойған соң жататын пырылдап
Мен мысық емеспін, достарым,
Жан болып жүрген сон, шырылдап
Айтамын арымның қосканын
Птицы и звери в зимнем лесу
Летают снежинки, летают снежинки.
Покрылись снегами лесные тропинки.
От холода галки попрятались в трубы.
И зайцы напялили белые шубы.
А. Тетивкин
Для коренных обитателей лесов зима — суровое время. Земля закрылась снежным одеялом, и под ним осталась пища. В холодную пору птицам и зверушкам еды нужно еще больше, чтобы восполнить энергию, потраченную на согревание. Морозы гонят лесных жителей ближе к человеческому жилью. Подались в города синицы и снегири. В городских парках можно увидеть стаи верещащих свиристелей, склевывающих подернутые инеем ягоды рябины. Сложнее приходится диким животным. Если лисы и волки, бывает, забредают в деревни в надежде разорить плохо охраняемый курятник, то копытным в поисках пропитания приходится преодолевать многие километры пути по глубокому снегу. Стройным косулям и гигантам-лосям одинаково страшны ночные морозы после дневных оттепелей. Жесткий наст оставляет на ногах глубокие порезы. Но такие дни радуют легких на ногу волков. Ледяная корка наста выдерживает отощавших хищников. Им не составляет труда догнать проваливающихся по брюхо в снег несчастных косуль. Вольготно себя чувствуют и зайцы-беляки. Гигантскими прыжками проносятся они по заснеженному полю к ближайшему перелеску. Там их ждет горьковатая кора молодых осинок. Белая шкурка надежно маскирует беззащитных зверьков от кровожадных лис и волков.
Переоделись на зиму и хлопотливые белки, сменили рыжие шубки на серебристо-серые. Всю осень зверьки делали запасы орехов и ягод, рассовывая припасы по дуплам, и теперь им не о чем беспокоится. Самые смелые отправляются в населенные пункты полакомиться семечками, заботливо насыпанными людьми в птичьи кормушки.
Лисам остается одна добыча — мыши полевки. Бесшумно скользя по снегу, лиса чутко прислушивается к шороху травы под снежным покрывалом. Она мышкует. Вот навострились рыжие с черной искрой ушки. Прыжок! Лиса ныряет глубоко в снег. Еще мгновение, и добыча в зубах хищника.А в это время богатырским сном спит хозяин леса бурый медведь. Всё лето и осень жировавший на лугах и в малинниках мишка накопил под толстой шкурой запас питательных веществ. Теперь он может почивать в своей берлоге до наступления весны. Его примеру следует и барсук. Еще в начале ноября этот неуклюжий зверек залег в нору, где проспит до конца марта. Всё длиннее становится день, всё ярче светит солнце. Это весна наступает зиме на пятки, гонит ее на север. Холодная и голодная для лесного зверья пора заканчивается. Время совершило очередной виток, природа оживает, радуется теплым солнечным лучам. Скоро наполнит лесную чащу веселый гомон птиц, и выйдут погреться на проталинки уставшие от морозов зверушки.
НЕ СПАМИТЬ ПРОСТО ПОТОМ ОТВЕЧУ! Я НЕ ЗНАЮ ЭТО ПРАВИЛЬНО ЛИБО НЕТ СКАЖИТЕ Я ПОДПИШУСЬ И БУДУ БЛАГОДАРНА