Ғажайып планета» мәтінін мұқият оқы және мәтіндегі тірек сөздерді анықтап, дәптерлеріңе жазындар. Мәтін:
Биологтың көз алдынан кештегі бір ғажайып оқиға тізбектеліп өте шықты. «Байқоңыр – 12» өзіне жүктелген тапсырманы ойдағыдай орындап.«Тұңғиық» жұлдыздар жүйесінен көтерілді. Орталық космос стансының мекен тұрағына ақша жұлдыздай зулап келе жатыр. Экипаж кемедегі жұмыстың бәрін автокосмонавтқа жүктеп, үш айлық терең ұйқыға кетті.
«Байқоңыр-12»кемесі мылқау тыныштықта космос әлемін тіліп, үнсіз жүзіп келеді. Ең ақыры әзілқой Кибер де жатып қалған.Кенет апат аппаратының кернейі сарнап қоя берді. «Байқоңыр-12» жүрісін баяулатып, кібіртіктеп қалыпты. Бұған алдымен Кибер оянды. Кибер – физикалық механикалық жасанды адам. Маңдайындағы жалғыз көзден өт шашады.Ол жапұшыра жүгіріп, механик Осиповты жұлқылады. Бүкіл экипаж аяғынан тік тұрады. Осипов электронды миды іске қосты. «Байқоңыр -12» кемесінде міндетті түрде қону керек.
Сұрақтар:
1. Әңгіме не туралы деп ойлайсыңдар?
2. Ғарышкеме қайда бет алды?
3. Кенетен не сарпап қоя берді? Оған кенет кім оянды?
4. Мәтіндегі кейіпкерлер кімдер? Оларға мінездеме беріңдер?
по могите дам
Б.з.б. 530 жылы Кир бастаған парсы әскері Сырдарияға дейін келіп, сақтармен соғысты. Томирис патшайымның баласы Спаргапис парсылардың қолына түсіп, қаза табады.
Геродот өз жазбаларында сақтардың парсылармен соғысы туралы баяндайды:
“Басында әскерлер садақпен атысады. Садақ оғы біткеннен кейін жекпе-жекке шығып, қылыш және найзамен соғысады. Нәтижесінде массагеттер жеңіп шығады. Парсы жауынгерлерінің көбі қырылып, Кир өлтіріледі.”
Кир қайтыс болғаннан кейін 11 жыл өткен соң, парсылар сақтарға қайта шабуылдады. Бұл жорықты Дарий патша басқарған. “Мен әскеріммен сақ жеріне жорыққа шықтым” - деген Дарийдің сөздері Бехистун жазбаларында жазылған.
Б.з.б. 519 жылы Дарий бастаған парсылар сақ жеріне шабуылдады. Cақтардың көсемі Скунха жеңіліп, парсы әскері Сырдариядан өтеді.
Грек тарихшысы Полиэн: “Шырақ есімді сақ денесін өзі жаралап, парсыларға қашып барып, өзін сақ көсемдерінен жәбір көрген етіп көрсетеді. Парсы әскерлерін алдап, шөлге апарып қырады” - деп жазған.
Дарий көп әскерінен айырылып, Персияға қайтуға мәжбүр болды. Шырақтың ерлігі арқасында сақтар өз тәуелсіздігін сақтап қалды.
Парсы патшасы Кирмен келіссөз жүргізуден бас тартқан Томирис (б.з.б. 570-520 ж.ж.) парсылармен соғысады. “Әйел болса да, жау шапқыншылығынан қорыққан жоқ. Томирис көп әскермен Кирге қарсы аттанып, 200 мың парсыны жойып жібереді” - деп жазды Помпей Трог.
Б.з.б. IV ғасырда Александр Македонский (Ескендір Зұлқарнайын) бастаған гректер Орта Азияға басып кіріп, Сырдарияға аттанды. Ежелгі грек тарихшысы Арриан А.Македонскийдің Сырдариядан жүзіп өтіп, сақтармен соғысқанын жазған.
Сақ батыры Cпитамен 3 жыл бойы партизан соғысын жүргізіп, грек гарнизоны орналасқан Маракананы (Самарқан) қоршауға алды. Сақтар А.Македонскийдің ірі әскери бөлімін қоршауға алып, түгел қырып салды. “Скифтер мен Спитаменнің атты әскері оларды қоршауға алды да, садақпен атып, түгел қырып салды” - деп жазады Арриан. Кейбір деректерде осы соғыста Александрға сақ сарбазының жебесі тиіп, санынан жараланды деп көрсетеді. Cақтар гректердің Шығысқа жүретін жолын бөгеп тастады.
Б.з.б. 490 жылы Марафон шайқасында сақтар парсылардың құрамында болып, гректерге қарсы соғысты. Сақтар парсылармен бірігіп, Египеттегі және Грекиядағы соғыстарға қатысқан.
1) 29:7=4 (ост. 1)
Проверка: 7·4+1=28+1=29;
2) 85:9=9 (ост. 4)
Проверка: 9·9+4=81+4=85;
3) 10:2=5 (ост. 0)
Проверка: 2·5+0=10+0=10;
4) 46:5=9 (ост. 1)
Проверка: 5·9+1=45+1=46;
5) 680:80=8 (ост. 40)
Проверка: 8·80+40=640+40=680;
6) 88:9=9 (ост. 7)
Проверка: 9·9+7=81+7=88;
7) 130:60=2 (ост. 10)
Проверка: 60·2+10=120+10=130;
8) 4:3=1 (ост. 1)
Проверка: 3·1+1=3+1=4;
9) 52:5=10 (ост. 2)
Проверка: 5·10+2=50+2=52;
10) 135:40=3 (ост. 15)
Проверка: 40·3+15=120+15=135;
11) 7:6=1 (ост. 1)
Проверка: 6·1+1=6+1=7;
12) 8:7=1 (ост. 1)
Проверка: 7·1+1=7+1=8.