Ажыратыңызда Әке мен бала
Бір а ертіп, егін даласынан жаяу келе жатса,
жолда жатқан бір
ескі тағаны көреді. Ол баласына:
Балам, анау тағаны ала жүр, дейді.
Іммм, сынып қалған ескі тағаны алып неғылайын? - дейді еңкейіп, тағаны
алуға ерінген баласы. Әкесі үндемейді, тағаны өзі иіліп алады да, жүре береді.
Қаланың бір шетіне келгенде темірші ұсталар бар екен, соған жеткен
соң, әкесі қайырылып, бағанағы тағаны соларға үш тиынға сатады. Одан
біраз жер өткен соң, шие сатып отырғандардан ол үш тиынға бірталай шие
сатып алады. Сонымен шиені орамалына түйіп, шетінен өзі бір-бірлеп жеп,
баласына қарамай, аяңдап жүре береді. Біраз жер өткен соң, әкесінің қолынан
бір шие жерге түсіп кетеді. Артында келе жатқан баласы жерге түскен шиені
жалма-жан жерден алып, аузына салады. Біраздан соң және бір шие, одан
кейін тағы бір шие, сонымен әкесінің қолынан түскен шиені он шақты рет
иіліп, жерден алып жейді. Ең соңында әкесі тоқтап тұрып:
Балам, көрдің бе, бағана тағаны жамансынып, жерден бір ғана иіліп
көтеріп алуға ерініп едің, енді сол тағаға алған шиені бiнеше рет еңкейіп
алдың. Бұдан былай есіңде болсын, балам, аз жұмысты қиынсынсаң, көп
жұмысқа тап боларсың, азды қанағат ете білмесең, көптен де құр қаласың, -
деді.
Құрмалас сөйлем — екі немесе бірнеше жай сөйлемнен құралып, күрделі ойды білдіретін, мағыналық жағынан өзара байланысты біртұтас сөйлем.
Қызметі жағынан оның жай сөйлемнен өзгешелігі жоқ, екеуі де ойды екінші бір адамға білдірудің құралы. Құрмалас сөйлем жасалу жолына қарай үш түрге бөлінеді: а) Салалас құрмалас сөйлем; ә) Сабақтас құрмалас сөйлем; б) Аралас құрмалас сөйлем. Құрмалас сөйлемнің белгілері:
кем дегенде екі жай сөйлемнен (синтаксистік компоненттен) құралып, әр сөйлемінде предикаттық қатынас болады. Кей жағдайда бастауыш айтылмағанымен, баяндауыш арқылы білініп тұрады. Ал құрмалас құрамындағы жай сөйлемнің әрбірінде баяндауыштың болуы міндетті;
жай сөйлемдер белгілі бір тәсілдер — баяндауыш формалары және шылаулар арқылы байланысқа түседі;
негізгі компоненттер — жай сөйлемдер мағынасы жағынан логикалық байланыста болып, біртұтас күрделі ойды білдіреді.
Құрмалас сөйлем компоненттерін өзара байланыстыруда интонацияның да айрықша қызметі бар. Алғашқы компонент аяқталмаған, ұласпалы интонацияға ие болады да, соңғысы аяқталған тиянақты интонацияда келеді.[1]
Объяснение:Құрмалас сөйлем — екі немесе бірнеше жай сөйлемнен құралып, күрделі ойды білдіретін, мағыналық жағынан өзара байланысты біртұтас сөйлем.
Туған жер - адам өмірінде киелі орын алады. Нақты осы жер оны елімен, өткенмен және болашақпен байланыстырады. Міне, сондықтан да тіпті балалық шақтан бастап-ақ а адамда Отанға деген махаббат сезімі оянады. Әрбіріміз үшін Отан ошақ басынан басталады: туған жер, туған көше, туған қала немесе мен үшін туған кент. Менің туған жерім Алматы қаласы бірақ балалық шағымнің өткен жері ол осы Кереку өңірі болып табылады. Әр адамға өз туған жері ыстық. Дәл осы жерде менің көңілді де, шаттықты, уайымсыз балалалық шағым өтті. Үйдің маңындағы аулада ойнағаным және бала-бақшаға барған көше әлі есімде.