Бөлім/Тақырып: «Су – тіршілік көзі»

Сөйлеу әрекетінің түрлері:

Оқылым

Жазылым

Оу мақсаты:

3.3.4.1 Мәтін мазмұны мен кейіпкерлерінің іс-әрекетін нақтылау үшін сұрақтар (қандай? қай? қайда? не істейді?) құрастыру немесе оған жауап беру;

3.5.1.2 Өз бетінше шағын мәтіннен көптік/тәуелдік/жіктік/септік жалғаулы сөздерді ауызша және жазбаша тілде қолдану.

ОҚЫЛЫМ

Мәтінді оқы. [1] Прочитайте текст.
Біз ауылға келдік. Ертең демалыс болады. Мен және әкем аулада алма ағашын отырғызамыз. Алдымен әкем жерді қопсытады, сосын алма ағашын отырғызады. Мен алма ағашын суарамын, себебі ағаштар сумен өседі. Аулада құдық тұр. Суды құдықтан аламын. Құдық терең. Құдықтың суы тұщы. Анам бізге көмектеседі. Ол арамшөп жұлады. Біздің демалыс күніміз көңілді өтеді.

Мәтінге сәйкес сөйлемдерді белгіле (P, x).
2. Отметьте предложения в соответствии с текстом. (2)

№

Сөйлемдер

Дұрыс

Дұрыс емес

1

Әлібек және әкесі бақшада ағаш отырғызады

2

Демалыс көңілді болады.

3

Құдықтың суы терең, бірақ тұщы.

4

Әлібектің анасы оларға көмектеседі.

5

Әлібек алмұрт ағашын суарады.

Мәтін бойынша Әлібек, әкесі, анасы не істейді? Кестені толтыр.
3. Согласно тексту, чем занимаются Алибек, его отец и мать? Заполните таблицу. [3]

НЕ ІСТЕЙДІ?

Әлібек

Әлібектің әкесі

Әлібектің анасы

...

...

...

ЖАЗЫЛЫМ

Қажетті сөздерді қойып жаз. Допишите нужные слова. (5)

Қазастанда мереке көп. Біз мерекеде бір-бірімізге береміз. жазамыз. Жақсы айтамыз. «Мереке Құтты болсын!» дейміз. Мерекелік жасаймыз. Ет асамыз, бауырсақ пісіреміз. Ең үлкен мереке – Наурыз. Наурызда пісіреді.

Қажетті сөздер (нужные слова): «наурызкөже», ашықхат, сыйлық, тілек, дастарқан.

у нас сор

Жаумай жауын жалғыз тамшы,

Еккен егін өнбей жерге,

Еткен еңбек ұшты желге...

Қайтсем жауын жаудырамын,

Ел сусынын қандырамын,-деп Толағай еркелеп анасынан сұрады.Сонда анасы:

Қарлы,шыңды тау жерінде,

Тарбағатай өңірінде,

Үзілмейді жылда жаңбыр,-деп жауап берді.Толағай Тарбағатай тауына жолға шықты.Аман-есен тауға жетіп,арасынан басында қары мен бұлты,етегінде жайылған аңы,ағаш бұтағымен бір шоқыны икемдеп арқасына салып алып,еліне жол тартты.Шаршап белі талсада,демалсам орта жолда қалып қоярмын,-деп демалмастан еліне жетті.Еліне жетуі сол екен тау басындағы бұлттардан жаңбыр жауып берді.Жер суланып,халық қуанып мәз болды.Тауды қоямын дегенде,Толағайдың аяғы тайып кетті.Шаршап келген дене таудан шыға алмай, тау астында қалды.Анасы көз жасын бұлап қала берді.Толағай батыр өзі өлседе елін қуантып,жерін көгертіп кетті.Жаңбыр жауған сайын елі Толағайды еске алатын болыпты.

Үш жүз жасақтары шешуші шайқас алдында Хантауында, Сұңқар тауында (кейін бұл жер Әбілқайыр тауы аталды) жиналды. Шайқас солтүстігі Балқаш, оңтүстігі Отар даласы, батысы Шу, шығысы Күртіге дейінгі аралықтағы жерлерде өткендігін осы өңірлерде жиі кездесетін қазақ, қалмақ қорымдары дәлелдейді. Аңырақай аталатын да осы өңір. Бұл шайқаста (40—45 күн) қазақтар ірі жеңіске жеткен.

Ұрысқа бас қолбасшы болып Бөгенбай батыр сайланды. Үш жүз жасақтарының қимылын үйлестіру міндетін Қазыбек батыр, Көптеген қазақ батырлары соғыс өнерін жетік білетіндігін көрсетті. Ұлы жүз қолын Жолбарыс хан мен Төле би, Орта жүз қолын Қаракерей Қабанбай Шақшақ Жәнібек, Кіші жүзді Тама Есет, Шекті Тайлақ т.б. батырлар басқарып, үлкен ерлік көрсетті. Қазақ садақшыларының жеке жасағын ошақты Саурық батыр басқарды. Шайқасқа болашақ қолбасшы Шапырашты Наурызбай да қатысқан.

Шайқастың ең басында Бөлек батыр Қараұлы жоңғар әскерлерінің қолбасы Аңырақаймен жекпе-жекке шығып, оны өлтіреді. Солайша қазақ қолдарының рухын көтерген.

Бұл шайқаста көптеген батырлар жекпе-жекке шықты. Бұл соғыста көптеген атақты батырлар қаза тапты. Соққыдан есін жия алмай қалған қалмақтар сусыз сортаң жерде шөлге ұшырап, одан әрі соғыса алмай Аягөз, Шарға қарай жөңкіле қашты.