Берілген мәтіннен дұрыс сөйлемді анықтайды. Конгресс кітапханасы – Америка Құрама Штатының Ұлттық кітапханасы және әлемдегі ең ірі
кітапханалардың бірі. Ол Вашингтонда орналасқан. Конгресс кітапханасы – Америка Құрама Штатының
Ұлттық кітапханасы және әлемдегі ең ірі кітапханалардың бірі. Ол Вашингтонда орналасқан. Конгресс
Кітапханасы 1800 жылы 24 сәуірде Америка Құрама Штат президенті Джон Адамс мемлекеттің астанасын
Филадельфиядан Вашингтонға ауыстыру туралы заңға қол қойған кезде құрылған.
Жыл сайын кітап қоры 1-3 миллион сақтау бірлігіне дейін өсіп тұрады. Сканерлеу жылдамдығы күніне 75-
200 құжаттарды құрайды.
Конгресс кітапханасында 1460 орынға арналған 18 оқу залы бар. Конгресс кітапханасының 1958 жылдан
бастап ай сайын шығып тұратын маңызды библиографиялық көрсеткіштері бар. Соның бірі - Америка
Құрама Штатының кітапханасында сақталған жиынтық каталог.
Мұнда президенттердің кітап жинақтары, қытай және жапон туындыларының әдебиеттері, сирек
кездесетін америкалық басылымдар коллекциялары сақталған.
Верных ответов: 2
1958 жылдан бастап ай сайын шығып тұратын
маңызды библиографиялық көрсеткіштері бар.
Конгресс кітапханасы – Америка Құрама
Штатының Ұлттық кітапханасы және әлемдегі ең
ірі кітапханалардың бірі. Ол Филадельфияда
орналасқан.
Жиынтық каталогта президенттердің кітап
жинақтары, қытай және жапон туындыларының
әдебиеттері, сирек кездесетін америкалық,
басылымдар коллекциялары сақталған.
Конгресс кітапханасы – Америка Құрама
Штатының Ұлттық кітапханасы және әлемдегі ең
шағын кітапханалардың бірі.
Қарағай, самырсын, балқарағай, арша
Қарағай – қарағай тұқымдасына жататын, мәңгі жасыл, қылқан жапырақты ағаш кейде бұта. Еліміздің таулы аймақтарында бірнеше түрі кездесетін қылқанжапырақтыты мәңгіжасыл өсімдік. 500-600 жылға дейін өмір сүреді. Ең биік түрлері 50-60 метрге жетеді. Шыршаныкіндей емес қарағайдың қылқаны ұзын, жуандау. Қылқанының түсі түріне қарай сары, көкшілдеу, жасыл және қою жасыл болады. Қарағай сондай-ақ тез өсетін қылқанжапырақтылардың бірі. Жер шарында жүзден аса түрі болса, оның жиырма шақты түрі көгалдандыруда қолданылады. Олардың ішінде бұтағы тік өсетін және жайыла өсетін түрлері де бар. Өсе келе жан-жағына 6-7 метрге дейін жайылатындықтан, бір-бірінен немесе өзге ағаштардан арақашықтығы кем дегенде 5-6 м болуы керек.
Маңызы: Қарағайдың ағашы мықтылығымен және қаттылығымен ерекшеленеді. Оны кеме құрылысында, авиацияда, теміржолда және құрылыста кеңінен қолданады. Қарағайдың діңінде шайыр көп мөлшерде болады.Одан скипидар мен канифоль алынады. Канифольді сүргіт және лак дайындауда қолданады.
Қарағайдың бүршіктері, эфир майы және шайыры бронхит, өкпе ауруларына қарсы пайдаланылады. Қылқанын С дәрумені жетіспегенде және алдын-алу үшін қолданады. Қарағайдың қара майын тері ауруларына жақпа май ретінде пайдаланады.
Қарағайдан жоғары сапалы ағаш сүрегі, қарамай, шайыр алуға болады. Қарағай – дәрілік ағаш, одан терпентин майы, скипидар, сірке суы; жас қылқанынан С витамині (концентрат), эфир майы алынады. Сондай-ақ құм тоқтатуда, әсемдік ретінде (елді мекенді көгалдандыруда) маңызы зор.
Самырсын — қарағай тұқымдасына жататын көп жылдық мәңгі жасыл ағаш. Қазіргі кезде 40-тан астам түрі белгілі, негізінен Солтүстік жарты шарда өседі, ішінара тропиктік белдемдерде (Мексика, Гватемала) кездесетін түрлері де бар. Қазақстанда Алтай, Тарбағатай, Жетісу (Жоңғар) мен Талас Алатауында, Батыс Тянь-Шаньда теңіздеңгейінен 2000 м-ге дейінгі биіктік белдеулерде өсетін 2 түрі: Сібір Самырсыны және Ақ қарағай бар. Олардың биікт. 35 м-ге, діңінің жуанд. 55 см-ге дейін жетеді. Қылқан жапырақтары таспа пішіндес, ұзындығы 4 см-дей.
Маңызы: Самырсынның діңі жұмсақ, жеңіл, ол целлюлоза өндірісінде, құрылыста қолданылады. Тұқымының құрамында лак, бояу өндіру үшін қолданылатын май болады. Қабығынан шайыр алынады, сағызы желім ретінде, қылқаны медицинада майқарағай майын алу үшін пайдаланылады. Самырсындар — аязға төзімді ағаштар, бірақ мәдени түрде өсіру үшін ылғалды және салқын климат керек.
Балқарағай - қарағай тұқымдасына жататын қылқан жапырақты биік ағаш. Қазақстанда Алтайда, Тарбағатай және Сауыр тауларында өсетін бір ғана түрі — Сібір Балқарағайы бар. Оның биіктігі 30 м-дей, діңінің диаметрі 175 см-ге жетеді. Жел арқылы тозаңданады. Мамыр-маусым айларында гүлдейді. Тамыз-қыркүйекте жемісі бүрімен қатар піседі.
Маңызы: Оның сүрегінен қағаз және спирт, қабығынан илік зат, бояу, ал қылқанынан бағалы эфир майы алынады.Ағашы шірімейтін мықты болғандықтан құрылыста, химиялық өндірістерде кеңінен қолданылады. Кәрі балқарағайдың діңінен шайырды көруге болады. Оны кір жуғанда сабын ретінде қолданған. Ежелгі рим мен араб медицинасында таптырмас дәрі ретінде пайдаланған. Шайыр-сағызы ауыз қуысын, тісті тазартып, қызыл иекті нығайтады. Ағаштың қабығы да бағалы шикізат. Одан тері илегіш, эфир майын және тоқыма бояуларын алған.
Арша - кипарис тұқымдасына жататын мәңгі жасыл қылқан жапырақты бұталардың немесе ағаштардың тұқымдас тармағы.
Тұқымдас тармағының уәкілдері Солтүстік жарты шарда Арктикадан субтропиктік таулы аймақтарға дейін кең таралған. Тау беткейінде де құмды жерлерде де жақсы өседі.
Маңызы: Халық емінде арша жемісі ежелден-ақ несеп айдайтын және қуықтың қабынуын басатын дәрі ретінде қолданылып келеді. Бойында зиянды бактериаларды жойғыш және емдік қасиеті бар. Өкпе, тері және астма ауруларын емдеген. Ежелгі Рим мен Грекияда жылан шаққан кезде пайдаланған. Аршаның тік өсетін түрлерінен қарындаш жасайды. Діңінің қабығын ыдыс жасауда, басқа да өндірісте шикізат есебінде және құрылыс материалы ретінде кеңінен қолданады. Музыкалық аспаптар жасауға пайдаланады. Аршамен тіс тазалау пайдалы.
Көгалдандыруда аршаның тек шет елден әкелініп, жерсіндірілген түрлері ғана қолданылады. Қылқандарының түсі, түріне қарай: сары, ашық жасыл, қою жасыл, көк, көкшіл болып келеді. Сабақ бойына тығыз орналасқан қылқандары әдемі хош иіс шығарады.
Мал дәрігерлігі практикасында арша жемісі несеп айдайтын, асқазан – ішек жұмысын жақсартатын және өңеш бездерінің қызметін арттыратын дәрі ретінде қолданылады. Арша жемісі малдың асқазанына түскеннен кейін оның құрамындағы эфир майлары асқазан – ішектің кілегейлі қабығын тітіркендіріп, олардың жиырылып – созылуын үдетеді, ішектегі зиянды газдардың тез шығуына ықпал етеді. Организмнен эфир майлары бүйрек және өңеш бездері арқылы шығады. Осы эфирмайлары бүйрек пен өңеш бездерінен қатты әсер етіп, олардың жұмысын жақсартады. Халық емінде арша жемісі ежелден – ақ несеп айдайтын және қуықтың қабынуын басатын дәрі ретінде қолданылып келген.
астана. қазақпарат - қыстың соңғы айы ақпанның аязы бұрқасындап басталды.
ел аузында қаңтар-ақпанға «ақпан - тоқпан, ай мүйізді алты күн. айқайлап соқпа жеті күн. қаһарлы келсе қатты күн, қырына алса қырық күн. боз тоқтыда құйрық қалды, қырлан, ақпан, қырлан!» деп айтыпты деген сөз бар.
соғымын желтоқсанда сойып, мұрты майланып, жүрісі жәйланған шаруаның ақпанды боранның айы деп санайтыны да сондықтан.
қаңтар салған бөгетті ақпанның бұзатыны рас. бір бүйірімізді қыздырып, бір бүйірімізді мұздатқан ақпанның әлі біртәләй күні бар. ақпанның айы расында да тұрақсыз. бірде аяздың беті қайтып, бірде аспан түнеріп, жапалақтап қар жауады. бір жұма болды, алматының да аспаны түнеріп, жапалақтап болмаса да, жауған қардан арылмай тұр. оған суық аязын қосыңыз. ақпанның бұрқасыны да, шуақты күндері де алма кезек. ақпан айында қыс пен көктем белдесіп жатқандай әсер қалдырады бізге. әне-міне көктем келетіндей, күннің көзі жылтырап тұрғанымен, суық аяз денемізді мұздатып, тоңдырып тұр.
қыстың тағы бір ерекшелігі - соятын соғымында. қыс келерден ерте шаруа біткен қыстық азығын әзірлейді. соның ішінде, соғымның алар орны ерекше. соғымға жылқы, түйе, сиыр сойылады. атам қазақ соғымға соятын малын ерте ұстап, жемге байлап, ерекше күтімге алады. соғымға байланған мал семіргенше, адамдар қызылсырап қалмас үшін күздігін сояды. күздік малына тайынша-торпақ, тай-құлын, карі-құртаң сойылады екен. «қараша-қауыс, карі-құртаңды тауыс» деп айтылатыны да, сондықтан болса керек. карі-құртаңды сойып алуының да өзіндік сыры бар. карі-құртаң мал қыстың қаһарлы аязын көтере алмауы да мүмкін.
соғымға қазақ не сояды? мүмкіндігінше, жылқы сойған дұрыс дейтіндер де бар. өйткені жылқының еті қыста адамға көп күш-қуат береді, әрі суықтан қорғайды. еті дәмді, сіңімді, онымен қоса, шипалылығын ескеруіміз керек. соғымға сойылатын малды ерте бастан дайындайды. жылқы мен сиырды, түйені жемге байлап, семіртіп алады. қар бекіп, аяз басталғанда, яғни желтоқсанның аяғы мен қаңтардың басында сойылады. соғым желтоқсаннан ерте сойылатын болса, семіз жылқының еті тез қызып, базданып кететіндіктен, оның дәмі тез бұзылады. әрі соғым өзінің қоректык құнарлылығынан айрылып қалады.
белгілі мәдениеттануші с.әбдіреш ұлы өзінің соғым туралы жазбасында: «қыс - жылдың өлер шағы, бұл аталық пайымды қазақтың «соғым» рәсімінен көреміз. әдетте жәй ғана тұрмыстық сипаты болғанымен, бұл етнографиялық қана құндылық емес, қазақтардың дұниетанымдық, космогониялық танымының тұрмыстық деңгеймен ұштасуы болып табылады. әдетте соғымға ірі мал сою рәсімі желтоқсан айынан басталады. желтоқсанның он төртінен басталатын тоқсан күн қысқа соғым сойып әзірленетін әрбір қазақ отауы сойылған мал етін он екі мүшеге жіліктейді, боршалайды, тұздайды, сорғытып кептіреді де қысқа сақтайды. таңбалыда қашалған күздік семіз өгіздің қысқа соғым ретінде дайындығын да көрсетіп тұр», - дейді.
соғымға сойылған мал етін он екі мүшеге жіліктейтін себебі неде? малда он екі жіліктен де көп жілік пен сүйек бар емес пе деп ойлайтындар да бар. зерттеушілер оның жылдың он екі әйімен сәйкестігін алға тартады. он екі жылда бір мүшелге толатынын тағы ескергеніміз жөн. аспан әлемінің он екі шоқжұлдыздық құрылымын ойласақ, малдың мүшесінің он екіге жіліктелуінің себебін осыдан іздеуге болады.
соғым сойғанда көрші-қолаң, туыс-туғандардың басы қосылып, шаруаға көмекке келетін болған. көмекке келген адамды соғым иесі еңбек ақысыз жібермеген. шаруаның ауыр, жеңіліне қарамастан тиісті ақысын берген. оны тіпті қазақтар «қол үздік» деп те атайды екен.
«қол үздікті» - соғым сойған, етті мүшелеген адамға береді. «ауыз омыртқаны» союшы адам алады екен. ең бастысы, соғым сою - отбасы үшін үлкен қуаныш, ерекше мереке күні. бұл күні соғым иесінің үйінде алғашқы дәм «қуырдақ» әзірленеді. өкпе, бауыр, еттен дайындалған дәмді қуырдақты жеген туған-туыс, көрші-қолаң «соғым шүйгін болсын!» деп ақжарма тілегін жеткізеді.