Қыран, қыран бүркіт. Түсіндірме сөздікте «қыран» сөзінің мағынасы — бүркіт, қаршыға, қырғи, ителгі сияқты алғыр құстардың жалпы атауы деп баяндайды. Әрине, бұл мағына аталған құстардың қасиетіне қарай кейін пайда болса керек. Кейбір түркі тілдерінде, атап айтқанда, қырғыздарда қыран — епті, алғыр сияқты мағыналарда қолданылады. Және бұл тілде тек жыртқыш құс қана емес, аңға салатын иттерге де (тазыға) айтыла береді. Шамалауымызша, сөздің алғашқы тұлғасы «қыр» болып, мағынасы — жою, құрту етістіктерімен синонимдес болуы ғажап емес. Құс атауы — «қырғи» да осы түбірден туындаған деуге болады. Бұл деректер бойынша, «қыран бүркіт» тіркесі «епті, алғыр бүркіт» түсінігімен деңгейлес келеді. «...жаз — қаршыға, қыс — бүркіт дегендей босағасынан бір қыраны арылмайтын еді» (С. Мұқанов, Аққан жұлдыз.).[1]
Қыран, қыран бүркіт. Түсіндірме сөздікте «қыран» сөзінің мағынасы — бүркіт, қаршыға, қырғи, ителгі сияқты алғыр құстардың жалпы атауы деп баяндайды. Әрине, бұл мағына аталған құстардың қасиетіне қарай кейін пайда болса керек. Кейбір түркі тілдерінде, атап айтқанда, қырғыздарда қыран — епті, алғыр сияқты мағыналарда қолданылады. Және бұл тілде тек жыртқыш құс қана емес, аңға салатын иттерге де (тазыға) айтыла береді. Шамалауымызша, сөздің алғашқы тұлғасы «қыр» болып, мағынасы — жою, құрту етістіктерімен синонимдес болуы ғажап емес. Құс атауы — «қырғи» да осы түбірден туындаған деуге болады. Бұл деректер бойынша, «қыран бүркіт» тіркесі «епті, алғыр бүркіт» түсінігімен деңгейлес келеді. «...жаз — қаршыға, қыс — бүркіт дегендей босағасынан бір қыраны арылмайтын еді» (С. Мұқанов, Аққан жұлдыз.).[1]
ПАДЕЖ ЕДИНСТВЕННОЕ ЧИСЛО МНОЖЕСТВЕННОЕ ЧИСЛО
Именительный жауынгер жауынгеры
Родительный жауынгера жауынгеров
Дательный жауынгеру жауынгерам
Винительный жауынгер жауынгеры
Творительный жауынгером жауынгерами
Предложный жауынгере жауынгерах
А.с халык
I.c. Халықтың
Б.с. Халыққа
т.с. Халықты
ж.с. Халықта
ш.с. Халықтан
к.с. Халықпен
Атау септік
Ед. число:
садақ
Менiң (мой, моя, моё):
садағым
Сенiң (твой, твоя, твоё):
садағың
Сіздiң (Ваш, Ваша, Ваше):
садағыңыз
Оның (его, её):
садағы
Ілік септік
Ед. число:
садақтың
Менiң (мой, моя, моё):
садағымның
Сенiң (твой, твоя, твоё):
садағыңның
Сіздiң (Ваш, Ваша, Ваше):
садағыңыздың
Оның (его, её):
садағының
Барыс септік
Ед. число:
садаққа
Менiң (мой, моя, моё):
садағыма
Сенiң (твой, твоя, твоё):
садағыңа
Сіздiң (Ваш, Ваша, Ваше):
садағыңызға
Оның (его, её):
садағына
Табыс септік
Ед. число:
садақты
Менiң (мой, моя, моё):
садағымды
Сенiң (твой, твоя, твоё):
садағыңды
Сіздiң (Ваш, Ваша, Ваше):
садағыңызды
Оның (его, её):
садағын
Жатыс септік
Ед. число:
садақта
Менiң (мой, моя, моё):
садағымда
Сенiң (твой, твоя, твоё):
садағыңда
Сіздiң (Ваш, Ваша, Ваше):
садағыңызда
Оның (его, её):
садағында
Шығыс септік
Ед. число:
садақтан
Менiң (мой, моя, моё):
садағымнан
Сенiң (твой, твоя, твоё):
садағыңнан
Сіздiң (Ваш, Ваша, Ваше):
садағыңыздан
Оның (его, её):
садағынан
Көмектес септік
Ед. число:
садақпен
Менiң (мой, моя, моё):
садағыммен
Сенiң (твой, твоя, твоё):
садағыңмен
Сіздiң (Ваш, Ваша, Ваше):
садағыңызбен
Оның (его, её):
садағымен