Црғили Оразцл 30. Мәтінді оқы.
Бір үйрек балапандарымен бір-
ге шұңқырдың жанында жүрген.
Үйрек барқылдап, балапандар шыр-
шыр етеді.
Әсел жүгіріп келіп шұңқырға қараса, ишинде бир балапан жатыр. Аркасымен кулапты, калай булкынса да тура алмады.
Асел балапанды шункырдан алып шыкты. Ол анасы мен балапандарга карай жугирди.
​

шоқан  1835 жылдың  қараша  айында құсмұрын бекетінде қазіргі  қостанай облысы  әулиекөл ауданындағы  құсмұрын жерінде атақты аға сұлтан шыңғыс уәлиханов отбасында дүниеге келген. әкесі шыңғыс уәлиханұлы сол кезде аманқарағай дуанының (орталығы қараоба мекені) аға сұлтаны болған. округ орталығы 1844 жылы құсмұрын қамалына ауысқаннан кейін дуан аты құсмұрын болып өзгертілді. шоқанның өз атасы уәли орта жүздің ханы болған. арғы атасы қазақ ордасының ұлы ханы  абылай, шоқан оның шөбересі. шоқанның қ шағы қыс кезінде обаған бойындағы күнтимес ордасында,  жазда  есілдің  оң саласы  аққанбұрлық  алабындағы ата  жайлауда  өткен. әжесі айғаным тұратын сырымбеттегі хан ордасында да әурен күндерін өткізген.«жеті жұрттың тілін білуге тиісті» хан тұқымы болғандықтан,  күнтимес  ордасындағы әкесі ашқан ауыл мектебінде  хат  таныған шоқан сол мектепте ортағасырлық қыпшақ-шағатай тілін меңгереді, парсыша, арабша тіл сындырады.шоқанның жақын туыстарының естеліктеріне қарағанда, ол кезінен білімге бейім әрі құмар болған. шоқан тарихи аңыз-әңгімелерге ерте бастан-ақ қызыққан. ол жастайынан данагөй билердің әңгімелерін, акындардың өлең- жырларын зор ықыласпен тыңдап өсті. оған тәрбие беруде сұлтан әулетінен шыққан әжесі айғанымның ықпалы күшті болды. ол жас шоқанға ежелгі қазақ аңыздарын, аңыз-әңгімелерін, мақал-мәтелдері мен даналық сөздерін жиі айтып отыратын. шоқан 12 жасына дейін құсмұрындағы мектепте оқып, мұсылман діні ілімімен танысты. шоқан ауылдық бастауыш мектепте оқып жүріп-ақ араб, парсы, шағатай тілдерінің негізін үйреніп алды. шоқанның жақын туыстарының естеліктеріне қарағанда, ол кезінен білімге бейім әрі құмар болған. шоқан тарихи аңыз-әңгімелерге ерте бастан-ақ қызыққан. ол жастайынан данагөй билердің әңгімелерін, акындардың өлең-жырларын зор ықыласпен тыңдап өсті. оған тәрбие беруде сұлтан әулетінен шыққан әжесі айғанымның ықпалы күшті болды. ол жас шоқанға ежелгі қазақ аңыздарын, аңыз-әңгімелерін, мақал-мәтелдері мен даналық сөздерін жиі айтып отыратын. шоқан 12 жасына дейін құсмұрындағы мектепте оқып, мұсылман діні ілімімен танысты. шоқан ауылдық бастауыш мектепте оқып жүріп-ақ араб, парсы, шағатай тілдерінің негізін үйреніп алды.

шоқанның ата- атақты сұлтандар әулетіне жатады. оның арғы бабасы  абылай хан  xvii ғасырдағы айбынды қазақ билеушілерінің бірі болды. ал атасы  уәли хан  патша үкіметі ресми түрде бекіткен қазақтың соңғы ханы еді. шоқанның әкесі -  шыңғыс уәлиханов  білімді болған. ол  1834 жылы  омбыда сібірдің казак әскери училищесін бітіріп, орыс армиясында жоғары әскери шен - полковник атағын алды және қазақстанды басқару аппаратында бірсыпыра жауапты қызметтер атқарды: құсмұрын округінің аға сұлтаны, сібір қырғыздарының облыстық басқармасының кеңесшісі,  көкшетау  округінің аға сұлтаны болды. россияның алдында сіңірген еңбегі үшін оған өмірлік мұра ретінде  дворян  атағы берілді. шоқаннын анасы жағынан туыс нағашылары —  баянауыл өлкесіндегі  атақты  шормановтар әулеті  болатын.  шорманов мұса  орыс армиясының полковнигі, белгілі қазақ биі,  баянауыл  сыртқы округының аға сұлтаны еді.

Менің туған жерім – қазақстан республикасы. бұл – бай тарихпен, көне мәдениетпен және ерекше табиғатпен ұлы мемлекет. осы тамаша табиғат-ай! бурабайдың қатты қарағайлары, тың жердің алтын егіндері, ұлы даланың ақшыл бетегесі – барлық менің қазақстаным. менiң қазақстаным - ел ыстық қалаулы сонымен аяулы, маңызды, асыл. ғасырлар көп оның жауларынан қоныстандырып, меңгерiп, қорғал қалылу және бүгiн өмiршең бiзге мұраға тапсырылу үшiн ға керек болды. еңбек, тер және қандар, қуаныш және бейнеттер неше өткен ұрпақтар үлесiне тидi. жоңғарлармен соғыстар, патшалықтың қиын кезеңі, ұлы отан соғысы – қазақ халқы көп қайғыларды көзі көрді. әр қазақстанның азаматы айрықша күнін есте сақтады және онымен мақтанады. 1991 ж. 16 желтоқсанда қазақстан республикасының мемлекеттік саяси тәуелсіздігі туралы конституциялық заң қабылданды. осы жылда біздің тәуелсіздігімізге 21 жыл орындалды. сөз жоқ, қазақстан халқы үшін ұлы күн. бұл барлық еңбекқорлықтың, халықтардың достықтың нәтижесі. қазіргі қазақстан – егемен, демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет. әрине, бізге қайда ұмтылу бар. ғылымды , ауылдарды демесу, жемқорлықты жою керек. бірақ барлық қазақстан жетістіктері алда болады. мен сенемін. біздің елбасымыз – н.ә.назарбаев, дана , шебер саясатшы, нағыз отаншыл. ол – ата заңның гаранты. біздің ата заңымыз – негізгі тәуелсіздіктің нышандарының бірі. қазақстанда өз мемлекеттік рәміздері бар. олар: ту, елтаңба, әнұран. олар егемендікті, бостандықты, дәстүрлерді, тәуелсіздікті көрсетеді. тәуелсіздік – бұл бүгінгі өмір ғана емес, сонымен қатар, ертеңгі өміріміз - қазақстанның болашағы, оның мүмкіндіктері мен мақсаттары. тәуелсіз болу – өз тағдырына жауап беру деген сөз. ақыр соңында, әр қазақстан республикасының азаматы не істеу керек? ол мемлекеттік тілін білу, барлық халықтардың дәстүрлерін құрметтеу, өз отанды қорғау керек. себебі қазақстан – біздің ортақ үйіміз, біздің отанымыз.