Даулеті шалқыған, елге беделі артқан бір ұлықтың төскейді қап- таған қалың жылқысының ішінде мәпелеген қоңыр аты болыпты.
Үлық: «Қоңыраттың жүрісін күйге түсірген домбырашы болса, атан
жетектетіп, ат мінгізіп, киіт кигізем», деп бүкіл елге жария етеді.
Көршілес рудың ұлығы қоңыр жүйрікті ұрлап алмақ болып, бір қу
жігіттің қасына домбырашы қосып аттандырады.
Домбырашы төгілте күй шертеді.
Манадан тәтті күйден таусылмастай нәр алған ауыл адамдары
оралса, кермедегі қоңыр жүйрік жоқ. «Қайтіп айырылдыңдар?» деген
сұрауға адамдар болған оқиғаны айтып, жауап береді.
- Домбырашы қандай күй шертті? - деп сұрайды ұлық.
- Домбырашы мынадай күй шертті, - деп күйді ұғып қалған біреуі
шерте жөнеледі. Алып қашқан ат жүрісін, аттың сұлу шабысын елес-
теткен күй тыңдаушыларды баурап алады.
Үлық күйініn аз отырады да, сенімді деген екі жігітін шақырып
алы II:
- Атқа қоныңдар да, сол төреге барыңдар. Ат басындай жамбы
төреге сәлемдемем. Қоңыр жүйрікті сұрамандар, берсе алмаңдар,- депті.
Төре екі жігітті құрметті қонақ қылып, сәлемдемесін қуана алады.
Екі жігіт аттанарда төре бұйымтайларын сұраса, «Ұлығымыз сәлем
деді» дегеннен басқа ештеңе айтпайды.
Ұлықтарына сәлем де! Айыбымды кешкен екен, мен де аяғына
жығылдым. Егіздей көрінетін екі қоңырдың екеуі екеуімізде тұрмай,
біріне бірі сән беріп сонда тұрсын! - деп қос қоңырды жетектетеді.
Бір-бірінен аумайтын қос қоңырдың пішініне, сымбатына, жүйрік-
тігіне құмартқан күйшілер «Телқоңыр» күйін шығарады.
(М. Хұсайынұлы. «Алтай-Қобда домбыра күйлері»
кітабынан)
зыл
лым
ЖА 3 ы л ы м
6-тапсырма. Диалогті монологке айналдырып жаз. Мәтіндегі көркем
тілді сақта.
Гитара
Барабан
Скрипка
Фортепиано
Микрофон
Нота
Музыка
Өздік етіс деп - қимыл, іс әрекет орындаушысына, іс иесіне бағытталып, тікелей соған қатыстылығын білдіріп, әдетте сабақты етістіктерге - ын,- ін,- н жұрнағы жалғану арқылы жасалатын етістіктің түрін айтамыз. Мысалы: Таң атқанша тарандық (Махамбет). Оқушылар ерте тұрып, жуынды. Бала өзі киінді деген сөйлемдердегі тарану, жуыну, киіну қимылдары әрі белгілі бір иесі(орындаушы)- біз (тарандық), оқушылар (жуынды), бала (киінді) арқылы орындалғандығын, әрі қимыл сол иесіне бағытталғанын білдіріп тұр.
Жеті жеңге бірігіп ана болмас.
Әке балаға қарыз,
Бала далаға қарыз.
Әке балаға сыншы.
Әкеден — ақыл, анадан — мейір.
Әкеден безген ұл болмас,
Анадан безген қыз болмас.
Әке жүрегі таудан үлкен,
Ана жүрегі теңізден терең.
Әкелі бала жаужүрек,
Әкесіз бала сұмжүрек