күрілдектің күтірінде жеген таяқтан кейін қатты ауырып еңбекке күші келмеген мұқаң зәуре атты ұзатқан қызының аулына көшіп келеді. зәуренің күйеуі — бес мың жылқы біткен есеней байдың інісі, еменалының кенже . — аты — сүлеймен — әкеммен жасты. зәурені ол тоқалдыққа алған. бұл ауылда біздің үй бір қыс болған деседі. ол жылы мен төрт-бес жаста болсам керек. со жылы кездескен ң ішінде, менің сәбилік есімде апам да, жездем де, басқалар да сақталмаған тек қана елесі сақталған жалғыз — саятшы ораз. кейін ол ң түр-тұлғасың кескін-кейпін айқын танып, қызыға қарап жүрдім. орта бойлы, кең жауырынды, төстек кеуделі, мұрнының екі жақ сайынан басқа бетін түгел жапқан, ұзындығы кіндігіне түсетін қалың ақ сақалды, кішірек келген дөңестеу мұрынды, ойнақылау келген дөңгелек қара кезді, желкілдеген ұзын ақ қасты, кең маңдайлы, әжімсіз қызыл-күрең кескінді, ықшам сыртқы киімдерін шалбарланып алатын кең шалбарының ғын ішіне сала, қонышын тізеден асыра етік киетін, беліне қазақша кісе буынатын кісесінің төңірегінде: мылтықтың оғың дәрісің тазалайтын саймандарын салатын салпыншақтары көп, кішігірім тебінгідей оқшантайлы, сол жақ бүйірінде қынды ұзын кездігі салбырап жүретін арқасынан асынған шиті мылтығы түспейтін еді менің есімде бұл кісі соншама айқын сақталмас па еді, қайтер еді, — егер со қыста, біздің үйдің күн көруіне оның көп жәрдемі
кейін білдім, жездем сүлеймен орта дәулетті болғанмен сараң екен. сондықтан ба, болмаса оразбен бұрыннан көңілдестігі бар ма, менің әкем 1904 жылы жездемнің аулына көшіп барғанда, қысқы үйін күйеуінің қасынан емес, ораз үйінің қасына салыпты.
шала-шарпы есімде: ораз бен біздің үй су жататын сайдың күнгей жағындағы қалың ағаштың қойнауында, өзге үйлерден оғаштау отырды. біздің үйде ол жылы мал атаулыдан жалғыз-ақ сиыр болыпты. оразда да бір ат, бір сиырдан басқа мал жоқ еді деседі. сондықтан оның да шымнан салынған үйімен қамыспен қоршалған қорасы да, біздің де шымнан салған үймен қамыстан салған қорамыз да шап-шағын, кіп-кішкене.
ораз ең алдымен мылтықшы екен және жалғыз оқты шитімен ғана атады екен. бертініректе аспанда зырлап ұшып бара жатқан үйректі шитімен атып түсіргенін өзім де көзіммен көрдім. ес біліп, қасына ерген кезімізде ораздың ұсынған оғы тимегенін көрген емеспін. өзгелер де, ораздың қолы өмірде мүлт кеткен емес» деседі. оның үш мергендігі елдің есінде ерекше сақталған.
су — сутегі мен оттегінің қалыпты жағдайларда тұрақтылығын сақтайтын қарапайым қ қосылысы. ауыз су, тіршілік көзі, ол жер шарының 3 / 4 бөлігін алады, тірі ағзалардың 60-70%-ы, ал өсімдіктердің 90 % -ы судан тұрады.су — бұл шексіз теңіздер мен мұхиттар, ағысты өзендер және мөлдір көлдер. дегенмен су тек қана көре алатын, ыстық күндері сүңгіп кететін су айдындарында ғана болмайды. судың көлемді бөлігі көзінен тыс жер астында жасырынған. бұндай су айдындары жер асты сулары деп аталады. ғалымдардың зерттеуінше су жер бетінде ең көп кездесетін сұйықтыққа жатады. судың қазіргі кезде қаупі бар. ң суды үнемдемей құртуының әсерінен тұщы судың жойылу төтенше жағдайлар қатарында. ал жер шарына қауіптілігі су басу жағдайы. суды тазарту жолдары оның қандай заттармен және қаншалықты ластануына қарай жүргізіледі. ерімейтін қоспалардан тұндыру немесе сүзу арқылы тазартуға болатыны сендерге белгілі. еріген қоспалардан суды айдау арқылы тазартады.
ауыз суын табиғи суларды тазарту арқылы алады, ол үлкен қалаларды сумен қамтудың ең басты мәселесі. ол үшін табиғи суды алдымен тұндырып, содан кейін сүзгіден өткізіп алып, зиянды бактериялардан тазарту үшін хлорлау және озондау өдістері колданылады. осы үрдістердің барлығы сумен жабдықтау стансаларында арнайы қондырғыларда жүргізіледі.таза су — түссіз, иіссіз, дәмсіз сұйықтық. судың қабаты 5 м асқанда көгілдір түсті болып көрінеді.
таулар
қазақстан да таулар өте көп.мысалы; алтай,алатау,ақбұлақ,тянь-шань т.б.біз осындай керемет табиғатымызбен мақтануымыз керек! себебі кей елдерде мүлдем таулар дегенді көрмеген да бар,сондықтан олар дәл біз сияқты елдерге осындай тауларымызды көруге келеді.
менің отбасым ең керемет отбасылардың бірі. мен осындай отбасында туылганыма өте қуаныштымын. менің отбасымда ата-анам, мен және інім тұрамыз. ата-анам мұғалімдер. інім әлі кішкентай 7 сыныпта оқиды. ал мен 10 сыныпқа көштім. біздің үйде өте үлкен әдемі үлкен мысық бар. мен болашақта ұшқыш болғым келеді. аспаннан, галактикадан жердің таңғажайып бейнесін көргім келеді.
күрілдектің күтірінде жеген таяқтан кейін қатты ауырып еңбекке күші келмеген мұқаң зәуре атты ұзатқан қызының аулына көшіп келеді. зәуренің күйеуі — бес мың жылқы біткен есеней байдың інісі, еменалының кенже . — аты — сүлеймен — әкеммен жасты. зәурені ол тоқалдыққа алған. бұл ауылда біздің үй бір қыс болған деседі. ол жылы мен төрт-бес жаста болсам керек. со жылы кездескен ң ішінде, менің сәбилік есімде апам да, жездем де, басқалар да сақталмаған тек қана елесі сақталған жалғыз — саятшы ораз. кейін ол ң түр-тұлғасың кескін-кейпін айқын танып, қызыға қарап жүрдім. орта бойлы, кең жауырынды, төстек кеуделі, мұрнының екі жақ сайынан басқа бетін түгел жапқан, ұзындығы кіндігіне түсетін қалың ақ сақалды, кішірек келген дөңестеу мұрынды, ойнақылау келген дөңгелек қара кезді, желкілдеген ұзын ақ қасты, кең маңдайлы, әжімсіз қызыл-күрең кескінді, ықшам сыртқы киімдерін шалбарланып алатын кең шалбарының ғын ішіне сала, қонышын тізеден асыра етік киетін, беліне қазақша кісе буынатын кісесінің төңірегінде: мылтықтың оғың дәрісің тазалайтын саймандарын салатын салпыншақтары көп, кішігірім тебінгідей оқшантайлы, сол жақ бүйірінде қынды ұзын кездігі салбырап жүретін арқасынан асынған шиті мылтығы түспейтін еді менің есімде бұл кісі соншама айқын сақталмас па еді, қайтер еді, — егер со қыста, біздің үйдің күн көруіне оның көп жәрдемі
кейін білдім, жездем сүлеймен орта дәулетті болғанмен сараң екен. сондықтан ба, болмаса оразбен бұрыннан көңілдестігі бар ма, менің әкем 1904 жылы жездемнің аулына көшіп барғанда, қысқы үйін күйеуінің қасынан емес, ораз үйінің қасына салыпты.
шала-шарпы есімде: ораз бен біздің үй су жататын сайдың күнгей жағындағы қалың ағаштың қойнауында, өзге үйлерден оғаштау отырды. біздің үйде ол жылы мал атаулыдан жалғыз-ақ сиыр болыпты. оразда да бір ат, бір сиырдан басқа мал жоқ еді деседі. сондықтан оның да шымнан салынған үйімен қамыспен қоршалған қорасы да, біздің де шымнан салған үймен қамыстан салған қорамыз да шап-шағын, кіп-кішкене.
ораз ең алдымен мылтықшы екен және жалғыз оқты шитімен ғана атады екен. бертініректе аспанда зырлап ұшып бара жатқан үйректі шитімен атып түсіргенін өзім де көзіммен көрдім. ес біліп, қасына ерген кезімізде ораздың ұсынған оғы тимегенін көрген емеспін. өзгелер де, ораздың қолы өмірде мүлт кеткен емес» деседі. оның үш мергендігі елдің есінде ерекше сақталған.
су — сутегі мен оттегінің қалыпты жағдайларда тұрақтылығын сақтайтын қарапайым қ қосылысы. ауыз су, тіршілік көзі, ол жер шарының 3 / 4 бөлігін алады, тірі ағзалардың 60-70%-ы, ал өсімдіктердің 90 % -ы судан тұрады.су — бұл шексіз теңіздер мен мұхиттар, ағысты өзендер және мөлдір көлдер. дегенмен су тек қана көре алатын, ыстық күндері сүңгіп кететін су айдындарында ғана болмайды. судың көлемді бөлігі көзінен тыс жер астында жасырынған. бұндай су айдындары жер асты сулары деп аталады. ғалымдардың зерттеуінше су жер бетінде ең көп кездесетін сұйықтыққа жатады. судың қазіргі кезде қаупі бар. ң суды үнемдемей құртуының әсерінен тұщы судың жойылу төтенше жағдайлар қатарында. ал жер шарына қауіптілігі су басу жағдайы. суды тазарту жолдары оның қандай заттармен және қаншалықты ластануына қарай жүргізіледі. ерімейтін қоспалардан тұндыру немесе сүзу арқылы тазартуға болатыны сендерге белгілі. еріген қоспалардан суды айдау арқылы тазартады.
ауыз суын табиғи суларды тазарту арқылы алады, ол үлкен қалаларды сумен қамтудың ең басты мәселесі. ол үшін табиғи суды алдымен тұндырып, содан кейін сүзгіден өткізіп алып, зиянды бактериялардан тазарту үшін хлорлау және озондау өдістері колданылады. осы үрдістердің барлығы сумен жабдықтау стансаларында арнайы қондырғыларда жүргізіледі.таза су — түссіз, иіссіз, дәмсіз сұйықтық. судың қабаты 5 м асқанда көгілдір түсті болып көрінеді.
таулар
қазақстан да таулар өте көп.мысалы; алтай,алатау,ақбұлақ,тянь-шань т.б.біз осындай керемет табиғатымызбен мақтануымыз керек! себебі кей елдерде мүлдем таулар дегенді көрмеген да бар,сондықтан олар дәл біз сияқты елдерге осындай тауларымызды көруге келеді.
менің отбасым ең керемет отбасылардың бірі. мен осындай отбасында туылганыма өте қуаныштымын. менің отбасымда ата-анам, мен және інім тұрамыз. ата-анам мұғалімдер. інім әлі кішкентай 7 сыныпта оқиды. ал мен 10 сыныпқа көштім. біздің үйде өте үлкен әдемі үлкен мысық бар. мен болашақта ұшқыш болғым келеді. аспаннан, галактикадан жердің таңғажайып бейнесін көргім келеді.