Фариза Оңғарсынова Қасірет пен ерлік жырына ой толғау

Толықтауыш
Сөйлемде атау мен іліктен басқа септіктердің бірінде тұрып, бір мүшені заттық мағына жағынан толықтырып тұратын тұрлаусыз мүшені толықтауыш дейді. Толықтауыштың сұрақтары: кімді? нені? кімге? неге? кімде? неде? кімнен? неден? кіммен? немен? кім(не) туралы? кім (не) жөнінде? кім (не) жайында?

Толықтауыш құрамына қарай бір сөзден ғана болып дара толықтауыш және бірнеше сөзден, сөз тіркесінен, күрделі сөзден құралып күрделі толықтауыш болып бөлінеді. Мағынасы мен тұлғасына қарай тура толықтауыш және жанама толықтауыш болып екіге бөлінеді. Табыс септік тұлғасындағы толықтауышты тура толықтауыш, ал атау, ілік, табыстан басқа септіктердің бірінде немесе туралы, тақырыпты, жөнінде, жайында деген септеулік шылаулардың тіркесінен болған толықтауышты жанама толықтауыш дейміз. Сөйтіп, табыс септігінің сұрағына (к і м д і? н е н і?) жауап беретін сөз тура толықтауыш болады да, барыс (к і м г е? неге?), жатыс (кімде? неде?), шығыс (кімнен? неден?), көмектес (кіммен? немен?) септіктердің және кім (не) туралы? кім (не) жайында? тәрізді сұрақтардың біріне жауап беретін сөз жанама толықтауыш болады. Тура толықтауыш сабақты етістікпен ғана байланысып қолданылады.
Толықтауыш пен толықталатын сөздің арасындағы байланыс түрі меңгеру болады, өйткені толықтауыш белгілі септік (табыс, барыс, жатыс, шығыс, көмектес) тұлғасында немесе туралы, жайында, жөнінде, тақырыпты деген шылаулар арқылы то-лықталатын сөзге бағына (меңгеріле) байланысады.

Атау :қалыптасқан.табылған.қабылдаған.белгіленген.орналасқан.сүйетін Ілік:қалыптасқанның.табылғанның.қабылдағанның.белгіленгеннің.орналасқанның.сүйетіннің. Барыс:қалыптасқанға.табылғанға.қабылдағанға.белгілегенге.орналасқанға.сүйетінге. Табыс:қалыптасқанды.табылғанды.белгілегенді.қабылдағанды.орналасқанды.сүйетінді. Жатыс:қалыптасқанда.табылғанда.белгілегенде.қабылдағанда.орналасқанда.сүйетінде. Шығыс:қалыптасқаннан.орналасқаннан.сүйетіннен.қабылдағаннан.табылғаннан. Көмектес:қабылдағанмен.орналасқанмен.сүетінмен.табылғанмен.