Қиял дегеніміз адамның қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстардың бейнесін ойда қайта жаңғыртып, өңдеу, ойша өзгерту, шындыққа өз жанынан басқа бір жаңа ой
қосып, көзге елестету. Қиял – тек адамға ғана тән қасиет. Адамда қиял пайда болған кезде
ми қабығында бұрын жасалған уақытша байланыстар өзгеріске ұшырап, жаңа нәрселердің
бейнесі туып отырады. Уақытша байланыстарды ойша қайта жасап, өңдеу кезінде
адамның ішкі ойы шешуші рөл атқарады.
Әр адамның қиялы әртүрлі болады. Ол адамның жасына, өмірден көрген
білгеніне, мақсаты мен қызығушылығына байланысты. Қиял шындыққа жақын болса, ол
Шығармашылыққа оң әсер етеді. Ал, мүмкін емес нәрсені қиялдаған адамның ойы
айналасындағылар үшін күлкілі болып көрінуі мүмкін. Бірақ қиял қалай да адамның ойын
дамытып, оны алға жетелейтінін жоққа шығаруға болмайды.
Қиял адам бойындағы ерік-жігерді де тәрбиелейді. Қиялы мен арманы сай келген
бала өскенде мықты, ортасында сыйлы азамат болады. Өйткені қиял арқылы алдағы ісінің
нәтижесін , өмір жолын дұрыс болжап, көре алады.
1)Атау септігі (Кім? Не?)
2)Ілік септігі (Кімнің? Ненің?)
3)Барыс септігі (Кімге? Неге?)
4)Табыс септігі (Кімді? Нені?)
5)Жатыс септігі (Кімде? Неде?)
6)Шығыс септігі (Кімнен? Неден?)
7)Көмектес септігі (Кіммен? Немен?)
В скобках это "жалғаулар"
1)А.с - Ештеңе, ештеме, ешкім
2)І.с - Ештеңенің, ештеменің, ешкімнің(-нің)
3)Б.с - Ештеңеге, ештемеге, ешкімге(-ге)
4)Т.с - Ештеңені, ештемені, ешкімді(-ді)
5)Ж.с - Ештеңеде, ештемеде, ешкімде(-де)
6)Ш.с - Ештеңеден, ештемеден, ешкімнен(-ден, -нен)
7)К.с - Ештеңемен, ештемемен, ешкіммен(-мен).
Одағайлары бар халық әндері.
1.Қызыл бидай
2,Ағаш аяқ.
3Әттең ,шіркін ,қыздар -ай !
Әттең, шіркін, қыздар-ай (халық әні)
Айналайын көзіңнен, бота көзім,
Ойымдағы өзге емес, жалғыз өзің, алгідіг-ай,
Аулың алыс кеткенде, ей қалқажан,
Естен кетпес, қош болғай, деген сөзің, алгідіг-ай.
Әттең, шіркін қыздар-ай,
Әсем сұлу жүздер-ай.
Ыстық лебің бойды алды,
Бейне аққу жүзгені-ай.
Ұстатпайды жылқыда қара бедеу,
Сусыз жерге көп шығар елеу-селеу, алгідіг-ай,
Аулың алыс кеткенде, ей қалқажан,
Қош есен бол дегенің о да медеу, алгідіг-ай.
Әттең, шіркін қыздар-ай,
Әсем сұлу жүздер-ай.
Ыстық лебің бойды алды,
Бейне аққу жүзгені-ай.
Қызыл бидай (халық әні)
Қыз емес, қыздың аты – қызыл бидай,
Қыз үшін түнде жүрдім көңілін қимай,
Қалмады баста бөрік, белде белбеу,
Жеңгесін қызды ауылдың сыйлай-сыйлай.
Ақау айдай,
Қызыл бидай.
Болғанша жарың жаман,
О, шіркін, алсын Құдай!
Қыз емес, қыздың аты – қызыл өрік,
Баршасы бірдей келсін мінез, көрік.
Сыртынан жүзін көрмей құмарланып,
Әркімдер жүрсе-дағы болып жерік.
Ақау айдай,
Қызыл бидай.
Болғанша жарың жаман,
О, шіркін, алсын Құдай!
Ағаш аяқ (халық әні)
Атандым мен жасымнан ағаш аяқ
Жас жанды ақсақ етті аямай-ақ
Салдықтың салдарынан ақсақ болып
Жүргенім қолыма ұстап жалғыз таяқ
Әй, қалды-ау, қалды-ау
Әй, қалды-ау, қалды-ау
Қыз қалды ойбай
Қыз қалды-ау
Қара жол ма дегенім
Шұбырынды із болды-ай, ойбай
Ала жаздай нәр татпай
Іздегенім қыз болды-ау, ойбай
Қыз қайда, ойбай, қыз қайда?
Шіркін-ай есіңе ал,
Алсаң ал, алмасаң қой
Сенсіз өлер деймісің
Шіркін-ай, шіркін-ай
Үкілі кәмшат бөркің-ай
Ой-пәлі-ай
Ей, пәлі-ай!
Осылай ма едің
Қыз бала-ай!