Изменить и сохранит... Қазақ тілі мен әдебиеті АА сынып, 2 БЖБ
Оқушының аты-жөні, күні
Бөлім «Касія – бакыттый, шырағы, Еңбек – ырыстың бұлағы»
Оқу мақсаты:
83 2.1 Публицистикалық стильдің (макала, интервью, каска очерк, жолдаулар) тілдік
ерекшеліктері арқылы мәтіндердің жанрли анықтау
84 2.1 Эссе құрылымы мен дамуын сақтап, тақырыпқа байланысты берілген мәселенің
оңтайлы шешілу жолдарын ұсылку
1-тапсырма ( )
Тапсырма. Мәтінді мұқият оқып, оның жанрлық ерекшелігіне талдау жасайды,
берілген тапсырмаларды орындаңыз,
Қазақ халқының ғажайып өнерінің бірі – осы саятшылык, яғни құс алу арқылы
аңшылық құру. Бұл өнер тіршілік камы ғана емес, кил котеру. бойға күш
алу кызыктау əри спорт ретінде қазақ даласында тым ерте дамыған
Саятшылык
иетiзiнде айды құс салу арқылы аулайды. Саят құстарына бүркіт, сұикар, каршыға,
тұйғын, ителгі сияқты алғыр құстар жатады. Саят сиери еrrілікті, білгірлікті, табиғи
тылсымын жете білуді, сондай-ақ аталған құстарды ұстау, баулу сияқты «бир сырлы,
сегіз қырлы» болуды талап етеді. Мұның өзі жеке бірнеше жылға созылатын ғылым
десе де болады. Саятшылар ел ішінде өте сыйлы, құрметті адамдар қатарына жатады.
Олар кезінде осы құс салу арқылы ел-жұртты тамаклеи (етпеи), каскыр, түлкі, карсак,
қоян терілерімен қамтамасыз еткен ел камкоры, асыраушысы деп те санаған.
Сөз басында айтқандай саятшылардың ең негізгі құралы – кыран бүркіт. Бүркіт
— текті құс. Оны сол бүркіттей жігіттер ғана ұстап, бабын келтіріп айға салады. Бүркітті
балапай кезінде тай басынан, құз қиясыйли эдейін барып алады. Ал сатып алса, бағасы
тіті қымбат.
1. Мәтіннің жанрын анықтаңыз
А) макала
B) энгіме
C) сұхбат
D) очери
2. Мәтіннің негізгі тақырыбы не туралы?
A) еңбек
В) кәсіп
С) камкорлык
д) саятшылык
3.
Мәтінге ат қой
4. Мәтіндегі 5 етістікті бұйрық рай формасына қойып жазыңыз.
2-тапсырма ( )
Тапсырма. «Қазіргі замандағы ең пайдалы мамандық түрі» деген тақырыпта пікір
білдіріп, 2 аргумент келтіріп, эссенің негізгі бөлімін жазыңыз.
Тапсырмаларды орындап, менің whatcapp нөміріме жіберіңіз. 87776333090 Олжас
Сабитович​

Жазу өте ерте заманда жасалып, ұзақ тарихи даму кезеңдерден өтті. Даму барысында жетілуімен бірге оның принциптері де өзгеріп отырды. Оның себебі кай кез болмасын, жазуда сөздің дыбыстык жағын, яғни айтылу формасын дәл беру басшылыққа алынады, соған талпынады. Тілдегі дыбыстар өте күрделі кұбылыс. Оның айтылуындай етіп ешбір графика дэл бере алмайды. Сондықтан айту мен жазу арасында алшактыктар туындап, уақыт өте ол алшақтықтар тілдің табиғатына, дамуына өзінің кері әсерін тигізеді. Сан ғасырлар бойы тілдің өзінің даму заңдылығына нұқсан келеді. Оны жою үшін арнайы тілшілердің зерттеулерінің нэтижесінде тілдің сан ғасырлар бойы бұзылмай келе жатқан табиғатын сақтауға, одан эрі қарай дамуына оң әсер етуіне жағдай жасайтын дұрыс жазылуын камтамасыз ететін емле ережелері мен нұсқаулар талқыланып, келісіледі. Соның нәтижесінде емле ережелері енгізіледі. Сондьщтан да әлемдегі бірнеше ғасырлық тарихы бар жазу жүйелерінің ең жётілген түрінің өзіне де үнемі өзгертулер енгізіліп отырылған. Осының өзінде де кез келген жазу түрінде дыбыс жүйесі мен алфавиттің арасында алшақтықтар кездеседі.

Қазақ тілінің жазылуы мен айтылуы арасындағы алшақтыктар графиканың пайда болуымен тығыз байланысты. Сан ғасырлар бойы ауызша дамып, толығып, байып келген қазақ тілі XX ғасырда коғамдык кажеттіліктен туындаған жазбаша формасының дүниеге келуімен ауызша

жэне жазбаша формасының арасында алшақтықтар туындай бастады. Әлемдегі қай графиканы алсақ та, оның басты мақсаты тілдің табиғатын жазбаша формада дәл беру болып табылады. Осы мақсатты көздеген кез келген графика пайдалану барысында туындаған кемшіліктерді жою үшін өз тілдерінің ерекшелігене сәйкес емле ережелерін бекітеді.

Қазіргі қазақ емле ережесінің тарихына көз жіберсек, оның іргесі 1940 жылы кириллицияға («орыс жазуынаң) көшкен кезде қаланды [28,178]. Қазақ тілі емлесінің осы жазу бойынша түзілген қағидаларының 15-16 жылдық тәжірибеден кейін кем-кетігі ескеріліп, біршама реттелген нұсқасы 1957 жылы ұсынылып, заңдастырылды, яғни үкімет тарапынан арнайы каулы қабылданып, бекітілді. Европа елдері мен кытай, үнді, жапон сияқты халықтардың, жүздеген, тіпті кейбіреуінде мыңдаган жылдарға созылған жазу үрдісі бар халыктардың дұрыс жазу қағидаларын үкімет тарапынан бекітіп, көпшілікті соған бағынуға міндеттеу шарт та болмас. Бұларда дәстүр факторы өз-өзінен кызмет етіп жатады. Ал 1940 жылға дейін бас-аяғы он бес-жиырма жылдың ішінде үш түрлі: А.Байтұрсынұлы түзген қазактың тұңғыш ұлттык жазуы — араб таңбаларын, одан кейін оншакты жыл (1929-1940) колданған латын жазуын, 1940 жылдан бастап кабылданған кириллицаны пайдалануга мәжбүр болған қазак сиякты халыктың әр жазудың емлесінде дэстүрі калыптасып, орнығып үлгермеді, сондыктан эркім бұрыңғы жазудың тэртібін сактап, алакұлалык туғызуы мүмкін болғандықтан, 1940 жылы жаңа графикага көшкен кездегі емле ережелері де, 1957 жылғы оның біршама түзетілген жаңа редакциясы да ресми үкімет тарапынан арнаулы қаулымен бекітілген болатын.

Қала әдемі, үлкен болса да мен өз ауылымды сағынамын. Ауылда тұрамын осында менің әкем, анам, әпке, сіңілім, інім, бауырларым. Менің ұстазым, достарым. Біздің ауыл шағын бірақ бізге керек бәрі бар; балабақша, үлкен, жаңа мектеп, мәдениет үйі, спорт мектебі. Мектепте барлық үйірмелер бар. Біздің ауылда мұнай өндіреді.Ауылға кірер аузында келіндерді күтіп алар шағын ағаш үй бар «Келін төбе» деп аталады. Алыстан шаршап келе жатқанда сол ағаш үй көрінсе ауылға жақындадық деп қуанып секіреміз.Ауылымның тұрғындары таныс, көшелері таза. Әкем бізге ауыл таза болсын десе ауланы таза ұстаңдар дейді. Менің кішкентай сіңілім көшеде балмұздақ, шырын ішсе де қорабын далаға лақтырмай үйге алып келеді сонда әкем міне апаларынан үйренген деп мәз болады.Маған жылдың барлық мезгілдері ұнайды. Қыста отбасымызбен аққала жасаймыз, көктемде әкем құстарға ұя жасайды, анам әдемілеп әрлейді ол ұя әлі тұр торғайлардың қонғаның терезеден қарап отырамыз, жазда өзенге шомылуға барамыз, жайлаудағы туысқандарға барамыз. Нағашыларым егін өсіреді жаздың көп күнің сол жақта өткіземін. Нағашы әжем қалада тұрады ол да бізбен бірге өзінің туған ауылына барады. Күзде сары, қызғылт жапырақтарды тереміз анам неше түрлі әдемі заттар жасайды. Әрқашан ата - анам бауырларым қасында аман болсын!Ауылда өз отбасынмен бірге тұрғанды ұнатамын, кешкі дастарханда бірге отырып тамақтанғанды жақсы көремін. Демалыста Саркөлде тұратын әжеме барамыз, шаруасына көмектесеміз кішкентай сіңілім шыбыннан қатты қорқады, бөпем малдың төлін көріп кетпеймін деп жылайды. Жазда әжемнің ауласындағы сәкіде шәй ішеміз. Бауырларымның бәрі жиналып у - шу боламыз.Менің туған ауылым – мақтанышым.

Объяснение: