Көнерген сөздер Қолданыстан шығып қалып, тарихи шығармаларда ғана кездесетін, мағынасы көмескі сөздерді
көнерген сөздер дейміз. Көнерген сөздер тарихи сөздер және архаизмдер болып екіге бөлінеді
Тарихи сөздер – қолданылған дәуірі өтіп, ескі заманның өзімен бірге көнерген тарихи атаулар.
1. Тарихи сөздерге ел басқарумен байланысты атаулар: хан, патша, уәзір, би, аға сұлтан, т.б.;
2. Қазір пайдаланылмайтын қару-жараққа қатысты сөздер: садақ, жебе, сауыт, айбалта, найза, адырна, 1б.;
3. Кеңес дәуірі тұсында қолданылған әкімшілік сөздер: қызыл отау, қызыл әскер, отарба, т.б. сөздер жатады.
Архаизмдер – халықтың тұрмыс-тіршілігіне, салт-сана, әдет-ғұрпына қарай әр дәуірде өзгеріп, басқа
сөздермен ауысып отырған немесе ескіріп кеткен сөздер. Архаизмдерге мата атаулары: торқа, биқасап, дүрия,
патсайы, т.б.
Әдет-ғұрып атаулары сауын айту, ұрын бару, бесік құда, бесік құда, барымта, т.б.
Үй тұрмысы, киім-кешек, ыдыс-аяқ атаулары лашық, жаппа, шпидем, күпі, сәукеле, саптыаяқ, кебеже, т.б.
Кейбір көнерген сөздердің қайтадан жаңаратын кездері де болады. Мысалы, кеңес дәуірі кезінде
қолданудан шығып қалған діни сөздер (имам, мешіт, ораза, айт, пітір, құран, т.б.), бұрынғы жыл атаулары (барыс,
жылқы, қоян, ұлу, т.б.), ай атаулары (наурыз, сәуір, маусым, қыркүйек, т.б.) Қазақстан Республикасы тәуелсіздік
алғаннан бері қайтадан жаңарып, қолданыла бастады.
1-тапсырма. Оқылым мәтінінің құрылымына талдау:
Кіріспе бөлім
Негізгі бөлім
Қорытынды бөлім
Кіріспе бөлімде не Негізгі бөлімде
жөнінде айтылған? қандай мәлімет
берілген?
Қорытынды
бөлімнің түйіні
қандай?
2-тапсырма. Оқылым мәтініне қарапайым
жоспар құрыңдар.
Ы. Алтынсариннің педагогика саласына ықпалы болды ма/ болмады ма
• Бірінші сөйлем «Менің ойымша, педагогика саласына ықпалы болды»
• Екінші сөйлем «Себебі, мен оны былай түсіндіремін.Ол қазақ қыздарының білім алуы мәселесін тұңғыш болып көтерген.Орыс-қазақ мектептеріне арналған оқулықтар жазып шығарған.»
• Үшінші сөйлем «Оны мен мына 2 дәлел, 2 дәйек арқылы келтіре аламын:1888 жылы ол Ырғыз қаласында қазақ қыздарын оқытатын мектеп-интернат ашты.1891 жылы Торғайда,1893 жылы Қостанайда,1896 жылы Ақтөбеде интернаты бар қыздар училищесі жұмыс істей бастады.
Оқулықтарға орыс жазушыларының балаларға арнаған шағын шығармаларымен қоса ,өзінің жазған тәрбиелік мәнді өлең,әңгімелерін енгізді.Ол ұлттық әдебиеттің,қазақ әдеби тілінің қалыптасуы үшін жемісті еңбек етті»
• Соңғы сөйлем «Осыған байланысты мен мынадай қорытынды шешімге келдім . Ы. Алтынсарин қазақ әдебиетіне үлкен үлес қосқан ұлы жандардың бірі.
Объяснение:
Ерғабыл әкесі Сапабекті қатты күтеді. Тіпті олар үйге келген кезде Ерғабыл жаңа қаз тұрған балаша тәлтіректей жүгіреді. Ол баласын, немересі, келінін қатты сағынады. Бірақ барлығы ол ойлағандай болмайды. Келіні жеңдері ашық, шұбар көйлек киген, шашын қидырған топ-томпақ келіншек шығады. Ал немересі болса атасы мен әжесін мүлде танымайды да. Ерғабыл өз немересі ауылда өз қолына алып қалғысы келеді. Оған Сапабек оның орыс мектебінде оқитынын сылтауратып, баласын қалдырғаны келмейді. Келіні болса ол үйде бөтен адамдай жүреді. Ол өз баласына осы үшін қатты ренжиді. Тіпті көңілі қалды деседе болады.
Сол үшін айтқым келетіні әр бала өз ата-анасын қиын жағдайда немесе бөлек қалдырып кетуге болмайды.
Объяснение: