Ыбырай Алтынсарин қазақтың ағартушылық тарихында және ұлттық мектебінің қалыптасуында терең із қалдырды. Ол 1841 жылы қазіргі Қостанай облысының аумағында дүниеге келген. Әкесінен ерте айырылған ол атасының - белгілі би және старшын Балқожа Жаңбыршиннің қолында тәрбиеленді. Ыбырай бала кезінен бастап білімге және өз бетінше оқып білуге бейім екенін байқатты. Көп оқыды, Ресей қоғамының білімді адамдарымен жиі араласып тұрды. Орынборда оқып жүрген кезінде шығыстанушы ғалым В.В Григорьевпен жақын танысып алды. Ол өзінің бай кітапханасымен Ыбырай Алтынсариннің еркін пайдалануына рұқсат етті. Білімге құштар жас бос уақытының бәрін де сол кітапханада өткізді. Білген үстіне біле түссем деген құмарлық пен өз халқыма неғұрлым көбірек пайда келтірсем деген абзал арманға ұмтылыс жас Ыбырайдың өмірлік кредосына айналды. Өзінің мінез-құлқы жағынан қарапайым әрі еңбексүйгіш еді, көп оқыды, өзге халықтардың қол жеткен табыстарын неғұрлым көбірек біле түссем деп армандады. Алған білімін өз халқының пайдысына асыруға талпынды.
Ерте ерте ертеде… Бір сұлтан үлкен сарай салыпты. Сарайдың ішіне айнадан арнайы бөлме аштырады. Тіпті, бөлменің едені мен жоғары жағына да айна қойдырады.Бір күні сарайдың ішіне байқаусызда сұлтанның иті кіріп кетеді. Ит айна қондырылған бөлмеге кіріп аң-таң болады. Айналасындағы қаптаған иттерді көріп не істерін білмей бір орында қалшиып тұрып қалады. Жан-жанының бәрінен иттер тесіліп қарап тұр.Ол өзінің қорыққандығын сезіндірмеу үшін жай ғана тісін ақситып қойды. Бұл оның иттерді қорқытпақ болған түрі еді. Өзіне қарап тұрған иттер де тістерін ақситты. Бұл одан сайын жынданып, ырылдап айбат шегуге көшті. Олар да қалыспай ырылдай бастады. Амалы таусылған ит үріп корқытпақ болып, барынша дауыс көтеріп үрді. Оған қарап тұрған иттер де одан қалыспай тоқтамай үре берді. Ол қанша үрсе де әлгілерді еш тоқтата алмады. Бұл осылай жалғаса берді. Таңертең сұлтан айнаға қарамақ болып бөлмеге кіргенде итінің аузы көпіріп өліп жатқанын көрді. Бөлмеде жалғыз иттен басқа жан-пенде жоқ. Тек қана айналар бар. кедергілерден оп-оңай өте аласыз.
