Жаздың жарқыраған күні. Дала ерекше әдемі. Онда ақ, сары, қызыл, көк гүлдер құлпырып өсіп тұр. Алыстан дала гүлдері көз тартады. Жайқалған гүлдердің үстінде аралар ұшып жүр.
Бір кезде ара мен көбелек өте жақын кездесіп қалды. Сол кезде ақшыл көбелек араға тіл қатты:
— Сен, ара, ана гүлден мына гүлге ұшып-қонып не іздеп жүрсің?
— Ә, мен жұмысшы арамын ғой. Мен жаз шыға сала алғашқы гүлдердің шырынын сорып, гүл тозаңын жинап омартаға тасимын. Біз тасыған гүл шырыны мен тозаңы — аралардың өскелең ұрпағы және ұрпақ өрбітетін аналықтар үшін нағыз керек тамақ. Біз, жұмысшы аралар, аналықтарды, аталықтарды асырап отырмыз. «Қыстың қамын жаз ойла» деген даналық сөздер дәл біз үшін айтылғандай. Біз жаз бойы еңбек етеміз. Гүл шырынын, тозаңын іздеп бармайтын даламыз жоқ. Жұмысшы аралардың әкелген шырындары мен гүл тозаңдарынан тәтті бал пайда болады. Біз күн суыта ұямыздың тесіктерін жел, суық кірмес үшін тығындап, бекітеміз де, қаһарлы қыстың суығында бал жеп қыстан шығамыз, - деді жұмысшы ара.
— Ал мен болсам көбелекпін. Мен орамжапырақ және сол тұқымдас өсімдіктердің жапырақтарына жұмыртқа саламын. Менің жұмыртқаларымнан шыққан құрттарым орамжапырақтың жапырақтарын жеп адамға залалын тигізеді. Ал сен ара, керісінше адамға пайдаңды тигізеді екенсің. Сенің балың — адамға дәрі, - деді көбелек.
— Рақмет, көбелек, уақыт тығыз, мен басқа гүлдерден шырын соруға кеттім. Уақыт — алтыннан да қымбат. Сау бол! - деді ара.
— Сау бол, ара, нағыз еңбексүйгіш екенсің!
2. тапсырма. Мәтіннен түбір сөзге, туынды сөзге бір-екі мысалдан жазыңыз.
Елін сүйген ерлер батыл жүрегімен, намысшылдығымен жауына тойтарыс берді. Ақтық демі қалғанша соғысқан қазақ батырлары Бауыржан Момышұлы, Әлия Молдағұлова, Мәншүк Мәметова сынды қазақ батырларының зор еңбегі сіңді. Солардың арқасында еліміз гүлденген әлемге айналды. Кейін батырларымыздың аты ұмытылмай, оларға «Халық қаһарманы» атты атақ берілді. Ел мен үшін не істей алады деп сұрама, қайта ел үшін өзім не істей аламын деп сұра?! Бабаларымыз елін, тілін қорғап, болашақ, яғни қазіргі Қазақстан үшін жанын қиды. Ол кездерде қиын кезең болып, отбасыларының еркектері соғысқа аттанып, әйелдері сол ауылдағы ауыр жұмыстарды істеді. Бірліктің, достықтың, ерліктің арқасында Ұлы Отан соғысында жеңіске жеттік. Қазақ халқы өздерінің ұлтшыл, намысшыл болуының әсерінен 1991жылы Қазақстан тәуелсіз мемлекетке айналды. Бүгінде халқының саны 16 млн, 140 ұлт бар.Ұлы Отан соғысына дәл бүгін 66 жыл болды. Ал, соғысқа қатысқан адамдардың ішінде бүгінгі күнге жеткендері де, соғыста қаза тапқандары да бар. Сол қаза тапқандарды әрдайым еске алып тұрады. Сондықтан 9 мамыр Жеңіс күні деп белгіленген. Елімізді жаудан қорғаған батырларымызға айтар алғысымыз шексіз!
Жаздың жарқыраған күні. Дала ерекше әдемі. Онда ақ, сары, қызыл, көк гүлдер құлпырып өсіп тұр. Алыстан дала гүлдері көз тартады. Жайқалған гүлдердің үстінде аралар ұшып жүр.
Бір кезде ара мен көбелек өте жақын кездесіп қалды. Сол кезде ақшыл көбелек араға тіл қатты:
— Сен, ара, ана гүлден мына гүлге ұшып-қонып не іздеп жүрсің?
— Ә, мен жұмысшы арамын ғой. Мен жаз шыға сала алғашқы гүлдердің шырынын сорып, гүл тозаңын жинап омартаға тасимын. Біз тасыған гүл шырыны мен тозаңы — аралардың өскелең ұрпағы және ұрпақ өрбітетін аналықтар үшін нағыз керек тамақ. Біз, жұмысшы аралар, аналықтарды, аталықтарды асырап отырмыз. «Қыстың қамын жаз ойла» деген даналық сөздер дәл біз үшін айтылғандай. Біз жаз бойы еңбек етеміз. Гүл шырынын, тозаңын іздеп бармайтын даламыз жоқ. Жұмысшы аралардың әкелген шырындары мен гүл тозаңдарынан тәтті бал пайда болады. Біз күн суыта ұямыздың тесіктерін жел, суық кірмес үшін тығындап, бекітеміз де, қаһарлы қыстың суығында бал жеп қыстан шығамыз, - деді жұмысшы ара.
— Ал мен болсам көбелекпін. Мен орамжапырақ және сол тұқымдас өсімдіктердің жапырақтарына жұмыртқа саламын. Менің жұмыртқаларымнан шыққан құрттарым орамжапырақтың жапырақтарын жеп адамға залалын тигізеді. Ал сен ара, керісінше адамға пайдаңды тигізеді екенсің. Сенің балың — адамға дәрі, - деді көбелек.
— Рақмет, көбелек, уақыт тығыз, мен басқа гүлдерден шырын соруға кеттім. Уақыт — алтыннан да қымбат. Сау бол! - деді ара.
— Сау бол, ара, нағыз еңбексүйгіш екенсің!
2. тапсырма. Мәтіннен түбір сөзге, туынды сөзге бір-екі мысалдан жазыңыз.
Түбір сөз:
Туынды сөз:
тез керек
Ел мен үшін не істей алады деп сұрама, қайта ел үшін өзім не істей аламын деп сұра?! Бабаларымыз елін, тілін қорғап, болашақ, яғни қазіргі Қазақстан үшін жанын қиды. Ол кездерде қиын кезең болып, отбасыларының еркектері соғысқа аттанып, әйелдері сол ауылдағы ауыр жұмыстарды істеді. Бірліктің, достықтың, ерліктің арқасында Ұлы Отан соғысында жеңіске жеттік. Қазақ халқы өздерінің ұлтшыл, намысшыл болуының әсерінен 1991жылы Қазақстан тәуелсіз мемлекетке айналды. Бүгінде халқының саны 16 млн, 140 ұлт бар.Ұлы Отан соғысына дәл бүгін 66 жыл болды. Ал, соғысқа қатысқан адамдардың ішінде бүгінгі күнге жеткендері де, соғыста қаза тапқандары да бар. Сол қаза тапқандарды әрдайым еске алып тұрады. Сондықтан 9 мамыр Жеңіс күні деп белгіленген. Елімізді жаудан қорғаған батырларымызға айтар алғысымыз шексіз!