Мәтінді оқып, берілген сұраққа жауап беріңіз. Адамзат бүгінгі таңда әлеуметтік шиеленісті өршітетін қоғамдық міндеттердің бұғауынан құрық үзіп, құтыла алмай отыр, бірақ көңілге үміт ұялатар мүмкіндіктер де жоқ емес. ХІХ–ХХ ғасырларда а ғылым мен техникалық прогресте бұрын-соңды болмаған ғаламат жетістіктерге қол жеткізді. Нағыз ғылым дегеніміз – ғалам мен ондағы құбылыстардың астарына үңіліп, шынайы мәнін ұғыну және оның арқасындағы Ұлы Құдіреттің мұратын сезіну. Табиғатты өзіне бағындырарлықтай мүмкіндікте жаратылған а ғаламды танып-білуге, білгендерін көкейінде түюге тиісті. Көңілге түйіп, көкейге тоқығандары арқылы табиғатты құрық атып бас білдірген тайыншадай дегеніне көндіріп, ықпал жасаудың жолдарын қарастырады. Бұл табиғаттың адамға аманат етілуі, ал адамның Жаратушының әмірлеріне мойынсұнып, құл екенін сезінуі дегенге саяды.Қазіргі жағдайға ой жүгіртсек, физика, химия, астрономия, медицина, т.б. ғылым салалары уақыт озған сайын а ң игілігі үшін түрлі жетістіктерін алға тартуда. Осыған қарап ғылым мен технология а ң игілігі үшін екендігін пайымдаймыз. Бұдан үрейленудің де жөні жоқ. Басқа келер қатерді ғылым-білімнен немесе ғылым-біліммен қаруланған дүниеден іздеу бос әурешілік, нағыз қатер надандықта, санасыздықта және жауапкершіліктен жалтарған табансыздықта.Кейде ғылым-білімге сүйеніп, он ойланып, тоғыз толғанған іс-әрекеттеріміздің өзі оңды нәтиже бермей жататындығы белгілі. Бұған түсіністікпен қараған жөн. Ал бірақ білімсіздіктің, жоспарсыздықтың әрдайым тұйыққа тірейтіндігін ұмытпау қажет. Мәтіндегі негізгі және қосымша 2 ақпараттарды ажыратыңыз. *​

Би-шешендердің сөздері - халықтық тәлім-тәрбие құралы.

Қазақ халқы – сөз қадірін өз қадірім деп білген,кеңдігін де, елдігін де,кемеңгерлігі мен көсемдігін де сөзге сыйғыза білген халық."Өнер алды - қызыл тіл" демекші,сөздердің ең асылы - шешендік сөз болған.Шешендік сөзбен шешімін таппас дауды шешіп қана қоймай,соғыста қарсыласты жеңген.Қазақ шешендік өнерінің майталман өкілдеріне:Майқы би,Жиренше,Асанқайғы,Саққұлақ шешен,Ақтайлақ шешен,Төле, Қазыбек, Әйтеке билер және т.б. жатады.Осындай би-шешендерімізден қалған сөздерді халқымыз ауыздан-ауызға жеткізіп,тәрбие құралына айналдырған.Оған дәлел,Қазыбек бидің:

Алтын ұяң – Отан қымбат,

Құт берекең атаң қымбат,

Асқар таудай әкең қымбат,

Аймалайтын анаң қымбат,

Туып-өскен елің қымбат,

Ұят пенен ар қымбат,-деген сөзінде үлкен тәрбие жатыр.Отанды,отбасыңды,елің мен ар-ұятыңды қастерлей біл дегісі келген.Халқымыздың әр би-шешеннің сөзінде баға жетпес даналық ойлар бар.

Берілген сөздердің синонимдерін жазу.

Баласы – ұлы, перзенті, сәбиі;

Қашқан аңды құтқармайтын – зытқан/безген жануарды босатпайтын;

Саятшы – саяткер;

Тазысы – иті;

Желмен жарысқан – жылдам, тез;

Аты – есімі немесе тұлпары (мағынасына қарай);

Қайтыс болды – дүниеден озды/өтті, қайтты, түйе айдап кетті, о дүниелік болды, бақилық болды;

Жерленгеннен кейін – көмгеннен кейін;

Жұрт – халық, халайық, ел;

Баласынан қалған сөз – перзентінен/ұлынан қалған сөз;

Ұшты-күйлі жоқ болып шығады – із – түзсіз жоқ болып шығады;

Аңырайды – азынайды, жылайды, өкіреді;

Күңіренеді – езіледі, егіледі, қайғырады;

Оқиға – уақиға;

Тебіреніп – толғанып;

Сай - сүйекті сырқырыта – қайғыға салып, уайымдата, тербелте, қайғыландыра;

Аспанға – көкке, әуеге.