Мәтіндердердің тақырыбына, мазмұндық құрылымына сүйене отырып, түрлерін салыстырыңыз.
Мәтін Тақырыбы Стилі Жанры
1 мәтін
2 мәтін
Сұр бұлт түсі суық қаптайды аспан,
Күз болып, дымқыл тұман жерді басқан.
Білмеймін тойғаны ма, тоңғаны ма,
Жылқы ойнап, бие қашқан, тай жарысқан.
Жасыл шөп, бәйшешек жоқ бұрынғыдай,
Жастар күлмес, жүгірмес бала шулай.
Қайыршы шал-кемпірдей түсі кетіп,
Жапырағынан айрылған ағаш, қурай.
Біреу малма сапсиды, салып иін,
Салбыраңқы тартыпты жыртық киім.
(50 сөз)
2 мәтін.
(мәтін оқушыға бейімделген)
Қазақ халқы өзінің күн көріс тіршілігіне қажетті үй-жай салуды, киім-кешек тігуді, азық-түлік өндіруді өзінің тұрмыстың кәсібі етіп, оларды күнделікті тіршілік барысында орынды пайдаланса, әсем бұйымдар жасап, өмірде сән-салтанат та құра білді. Халықтың қолөнеріне әдет-гұрып жабдықтарымен қатар, аң аулауға, мал өсіруге және егіншілікке қажетті құрал жабдықтар да кіреді. Киіз үйдің сүйегі, ағаш керует, кебеже, сандық жасап, кілем, сырмақ, алаша, ши, түрлі бау-басқұрлар тоқып, арқан, жіп есіп, көннен және илеулі теріден қайыс, таспа тіліп, өрім өріп, қолдан әр алуан ыдыс-аяқ, адалбақан, асадал, бесік және т. б. көптеген заттарды халық шеберлері, өнерпаздар өз қолдарымен жасады.
Гендік (генетикалық) инженерия —молекулалық және клеткалық инженерия белгілі бір мақсатпен жасанды айқын қасиеттері бар генетикалық материалдарды алдын ала құрастырып, оларды басқа клеткаға енгізіп, көбейтіп, зат алмасу процесін өзгеше жүргізу. Бұл әдіспен организмдердегі тұқым қуалайтын информацияны көздеген мақсатқа сай өзгертіп, олардың геномдарын белгілеген жоспармен қайта құруға болады.
Гендік инженерия ол функциональдық активті генетикалық құрылымдарды рекомбинаттық (ата-ана екі ДНК молекулалары арасынан пайда болған будан) ДНК молекулалары түрінде қолдан құрастыру. Гендік инженерияның мәні жеке гендерді бір организмнен алып, басқа организмге көшіріп орналастыру.
Бұл рестриктаза деген фермент пен лигаза ферментінің ашылуы негізінде мүмкін болды. Рестриктаза ферменті ДНК молекуласын нақты белгіленген жерлерін кесіп алады да, осылай фрагменттерді (рестрикция сайттарын) түзеді. Ал лигаза ферменті гетерогендік ДНК-ның фрагменттерін бүтін тігеді. Құрамында шығу тегі әр түрлі ДНК-лары бар молекуланы рекомбинаттық молекула деп атайды.
дала өркениеті - түркі тектес халықгардың, соның ішінде қазақтардың материалдык жəне рухани құндылықтарының сатысы; этномəдени жүйенің қалыптасуындағы табиғи-тарихи тұрпат. тарихын зерттеу барысында өркениет атауының өзіне əр түрлі, кейде бір-біріне қарама-қайшы анықтамалар қалыптасты. америка тарихшысы л.морган (1818-1881) мен ф.энгельс оны ғы жоғары, жазусызуды енгізу кезеңі ("тағылық — жабайылық — "өркениеттілік" ұштағаны арқылы) ретінде сипаттады. кейінгі кездері бұл термин ң аймақтық, салыстырмалы түрде бір-біріне тәуелсіз жетілген пішімдерін бейнелеу үшін қолданылып жүр. еуропаға əсіре табынушы кейбір ойшылдар өздігінше жетілген мәдени-тарихи аймақтардың санын түгендеп, кейде — 8 (о.шпенглер), кейде 36 өркениет ошағына (а.тойнби) жеткізіп қойды. әйтсе де, осы тұ жақтаушылар алтайдан карпат тауларына дейінгі ұлан-байтақ кеңістікте көшпелі-отырықшы тұрмыс кешкен түркі тектес халықтардың өткеніне астамшылдықпен қарап, "тарихи тысқары қалған қауым" ретінде көрсетуге тырысты. соған қарамастан, өркендеп-өрбу негізі, қ- табиғи аясы әлі далалық тұрпат саналатын көшпелі шығыс жұртының өзіндік өркениеті хақында дəйекті пікір түйген ғалымдар аз емес. белгілі орыс археологы, акад. а.п.окладников (1908—1981) зерттеу еңбектерінде далалықтардың этномәдени жүйесін "батыс сібір өркениеті" деп атап, "ежелгі түркі сібірі шығысқа караганда батыспен тығыз байланыста болған сияқты. оның мәдениеті бүрын болжағанымыздан әлдеқайда бай" екендігін жазды. ә.марғұлан, к.ақышев, к.байпақов, т.б. ғалымдар "көшпелілер өркениеті" атауын жиі колданса, л.н.гумилев, о.сүлейменов оның өрлеу дәуірінде, б.з.б. 9 ғ-дан б.з. 11 ғ-ы аралығында, жерорта теңізі жағалауы және қиыр шығыс елдерімен салыстырғанда жасампаздық эволюцияны бастан өткергенін дәлелдеді. соның нәтижесінде еур. астамшылық пен таптык дала уағға негізделген кеңестік тарихнама мансұқ еткен еуразия кеңістігіндегі тарихи-мәдени ерекше құбылыс ғылымға " дала өркениеті " деген атпен ене бастады. оның əлемдік өркениетке қосқан үлесіне үндінің саяси қайраткері д.неру "әлемдік тарихқа көзқарас" атты еңбегінде əділ баға беріп, "атлас картаны ашсаң, алып азия құрлығының койнына кіріп жатқан кішкентай еуропаны көресің. ол өз алдына дербес құрлық емес, азияның жалғасы сиякты. ал тарихты окитын болсаң — ұзақ уақыт бойы, белгілі бір кезенде азияның үстемдік құрғанына көзің жетеді