МӘТІНМЕН ЖҰМЫС ЖАЗЫЛЫМ
5
-тапсырма.
Мәтіннен өзіңе таныс емес сөздерді теріп
жаз. Сөздіктің көмегімен мағынасын
анықта. Сол сөздерді буынға бөліп жаз.
ЖАЗЫЛЫМ​

1.Қазақтың мукалық аспаптары-ғасырлар бойы ұрпақтан ұрпаққа ауысын келе жатқан мәдени мұра. Ертеде аспаптарды ағаштан ойын, түрлі өсімдіктерден, малдың терісі мен сүйегінен, мүйізі мен қылынан жасаған. Музыка аспаптарын халлыққа хабар бергенде, аңды үркіткенде, ән-күлер орындағанда пайданып отырды. Қазақтың халық аспаптар оркестріне домбыра мен қобыздың алғашқы үлгілерін ұсынған профессор А.Жұбанов болды.2,  Қазақтың дәстүрлі музыкалық аспаптары дыбыс ерекшеліктеріне қарай төрт топқа бөлінеді 1. Үрмелі аспап- духовой инструмент 2. Ұрмалы аспап-ударный инструмент 3. Ыспалы аспап- смычковый инструмент 4.Ішекті аспап-струнный инструмент. .   Жетіген қазақ халқының өте ертеден келе жатқан жеті ішекті шертпелі музыкалық аспабы. Аспап ағаштан құралып жасалады. Оған он үш ішек байланып, арнайы тиектер қойылады. Аңыз бойынша “ЖЕТІГЕН” аспабы бір қарияның жеті баласынан айырылғандағы қасіретінен туған деседі. 3.   Қол өнері — кілемде,
Сөз өнері — өлеңде.
 
Ерінбеген етікші болады,
Ұялмаған өлеңші болады.
  
Қазаншының еркі өзінде,
Қайдан құлақ шығарса. 
 
Әншейінде ауыз жаппас,
Той дегенде өлең таппас.

Түйеге мінген қазақ,
Төрт ауыз өлең біледі.

Елшіге өлім жоқ,
Өлеңшіге өкім жоқ.

Сүйреңдеген қызыл тіл
Сүйгеніңнен айырар;
Иә жаубетін қайырар.                                                                                                                                                                                                                             3.   Кірме сөздер дегеніміз тілімізге басқа тілден енген сөздер. Бір тілден екінші тілге сөздердің ауысып тұруы барлық тілдерге тән құбылыс. Сөздік құрамына басқа тілден сөз енбеген тіл жоқ десе де болады.Өз тарихында қазақ халқы көптеген елдермен қарым – қатынас жасап, аралас – құралас болғаны мәлім. Соның нәтижесінде араб, парсы, монғол, орыс тілдерінен қазақ тіліне көптеген сөздер кірген. 

4.Өздік етіс
Қимылдың іс-әрекеттің орындаушысына, іс иесіне тікелей қатыстылығын білдіріп, әдетте сабақты етістіктерден -ын, -ін, -н жұрнағы жалғану арқылы жасалатын етістің түрі өздік етіс деп аталады. Мысалы: Таң атқанша тарандық (Махамбет)

Оқушылар ерте тұрып жуынды. Бала өзі киінді деген сөйлемдердегі тарану, жуыну, киіну қимылдары әрі белгі іс иесі (орындаушы) біз (тарандық), оқушылар (жуынды), бала (киінді) арқылы орындалып, әрі қимыл сол іс иесіне бағытталғанын білдіріп тұр.

Сыйлықты қалай сыйлау керек?

Жалпы, сыйлық сыйлаудың да, сыйлық алудың да өз мәдениеті бар. Сыйлық сыйлау – жақсы қарым – қатынастың, сыйластықтың белгісі. Ендеше, сыйлық сыйлаудың да өзіндік тәртібі бар екен.  

Алдымен сыйлықты анықтап алу керек. Бұл – сыйлық таңдаудың ең негізгі кезеңі десек те болады. Бұл орайда барлығын ескеру керек: сыйлық алушының талғамы, сыйлық ұсынылатын себеп және сыйлыққа жұмсалатын қаражат. Сыйлықтың алушыға ұнауы тікелей осы факторлерге байланысты. Ал егер сіз сыйлық алушының талғамын білмейтін болсаңыз, оның өз ойын сұрау әбестік емес.  

Сыйлықты таңдап, сатып алғаннан кейін оны әдемілеп қаптап, безендіру артық болмас. Ол үшін сыйлықтың түріне қарай қорапша, жылтыр қаптама немесе сыйлық сөмкесін пайдалануға болады.Бұл да сыйлық алушыға ұнайтыны сөзсіз. Бұл сіздің сыйлық таңдаудағы ізденгендігіңізді, сыйлау үшін ұзақ дайындалғаныңызды, соынмен қатар сіздің көзқарасыңызды білдіреді. Сыйлықты ашықтан-ашық бере салу – сыйлық беру әдебіне жатпайды.

Енді ең маңызды кезең – дайындалған сыйлықты тапсыру. Сыйлықты ұсынарда бірнеше сөз айтып, тілек білдірген абзал. Бірақ, бұл сөздер сыйлықтың бағасы жайлы болмауы шарт, ол әдепсіздіктің белгісі саналады.

Ал сіз сыйлықты қалай сыйлайсыз?