Мәтіннен негізгі және қосымша ақпаратты анықтап жаз Мәтінді түсініп оқы.
Абай Құнанбаев 1845 жылы Шығыс Қазақстан облысы, Шыңғыс тауының етегінде дүниеге келген. Шым есімі – Ибраһим. Әкесі – Құнанбай. Анасы – Ұлжан. Әжесі – Зере. Абай Құнанбайұлы - ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, композитор, аудармашы.
Ақынның шығармашылығы ұшан-теңіз. Абайдың тәрбиелік мәні зор лирикаларының бірі – табиғат лирикасы. Табиғат Абайға оның ақындық шабытына түрткі болған үлкен дүние. Ақын жаны мен табиғаттағы ұқсастық, табиғаттың жаңарып жасаруы, жаралануы ақынның ішкі сезім пернелеріне қозғау салып, сол сезімді ақын қағаз бетіне түсірді. Сылдырап аққан бұлақтан, жаз жайлаудан, тіпті қаһарлы қыстан да сұлулық іздейді. Табиғат – адам өмір сүрер, тіршілік етер ортасы. Онсыз өмір жоқ. Міне, осы табиғат көріністерін, оған бөлінген қазақ даласындағы өмірді, тұрмыс - халді суреттеуге Абайдың көптеген өлеңдері арналған. Табиғат лирикасы - Абайдың ұлы талантын, биік мәдениетін танытатын өлеңдер. Әсіресе, жылдың төрт мезгілі туралы жазылған өлеңдері өз заманының айнасы боларлық сұлу шығармалар. Табиғатқа жан бітіруді ұлы Абай өзінің орыс классиктерінен үйренген. Бұл өлеңдерін ақын 1886 - 1890 жылдар аралығында жазған. Абайдың жыл мезгілдеріне байланысты «Қыс», «Жазғытұры», «Күз», «Жаз» өлеңдері бар.Абай Құнанбаев 45 қара сөз жазған.
атаның нақыл сөздерінен әртүрлі типтегі кейіпкерлерді іздестіріңдер.
• Берілген тірек сөздерге ие Қорқыттың нақыл сөздерін айтыңдар: бозторғай,
адам, қылыш, бөкен, ана, жомарт, қобыз, чл, шөп.
• «Күлді қаншама үйгенмен, төбе болмас», «Қара есектің басына жүген таққан-
мен, тұлпар болмас» деген нақыл сөздердің мәнін ашып, қорытынды ой айтыңдар.
• Қорқыттың нақыл сөздерін жаттап алыңдар. Жұптарыңмен бірге «Даналардан
шыққан нақыл сөз» тақырыбында пікірлесіңдер. Ой бөлісу барысында Қорқыт атаның
нақыл сөздерін қолданыңдар.
коркыт ата туылмай турганда аспан куркуреп катты дауыл сокты коркыт ата туылганда букили жаксы болды
Алғашқы адамдар тобыры — адамдардың тас дәуіріндегі тіршілік үшін бірлесіп күресу қажеттілігінен туған алғашқы тобы. Археологияда төменгі және орта палеолит дәуірін, антропологияда архантроптар — питекантроп, синантроп, атлантроп, Гейдельберг адамдарының өмір сүрген кезеңін қамтиды. Б.з.б. 1,9 млн — 36 мың жыл аралығында үңгірлерде өмір сүрген, отты пайдалана білген. Тастан, ағаштан, сүйектен құралдар, қарулар жасаған. Табиғатқа толық тәуелді болған Алғашқы адамдар тобырына ұжымдасу адамдарға қорғануды, шабуыл жасауды, аң аулауды, жиын-терін жүргізуді, ұрпақ жалғастыруды үйретті. Рудан бұрынғы бұл әлеуметтік құрылымның өзгешелігі — қоғамдық қатынастар қалыптаспаған, әлсіз болды, қауым-үй шаруашылығы болмады, туысқандық қатынас тым қарапайым сипат алды. Сонымен қатар бұл құрылымға неке байланыстарының біршама реттелгендігі тән. Алғашқы адамдар тобырының мекендері Қазақстанда Сарыарқадан, Батыс және Оңтүстік Қазақстаннан, Жетісудан, Балқаштың солтүстік өңірінен табылды.