dan2013215671

11.09.2021 13:53 •  Қазақ тiлi

Наурыз – кӛне мейрам. Наурыз мерекесін тойлау дәстүрі дүние жүзі
халықтарының кӛпшілігінің тұрмыс-салтында бағзы замандардан орыналған.
Бұл мейрамды ежелгі гректер “патрих”, бир малықтар “су мейрамы”,
тәжіктер “гүлгардон”, “бәйшешек”, “гүлнаурыз”, хорезмдіктер “наусарджи”,
татарлар “нардуган”, буряттар “сагаансара”, соғдылықтар “наусарыз”,
армяндар “навасарди”, чуваштар “норисояхе” деп түрліше атаған. Әбу
Райхан Бируни, Омар һайям, т.б. еңбектерінде шығыс халықтарының
Наурызды қалай тойлағандығы туралы мәліметтер мол.
Мысалы, парсы тілдес халықтар Наурызды бірнеше күн тойлаған. Олар бұл
күндерде әр жерге үлкен от жағып, отқа май құяды; жаңа ӛнген жеті дәнге
қарап болашақты болжайды; жеті ақ кесемен дәстүрлі ұлттық кӛже “сумалак”
ұсынады; ескі киімдерін тастайды; ескірген шыны аяқты сындырады; бірбіріне гүл сыйлап, үйлерінің қабырғасына дӛңгелек ою – “күн символын”
салады; үйдегі тіреу ағашқа гүл іледі; түрлі жарыстар (жамбы ату, т.б.)
ұйымдастырады.
Дәстүрлі қазақ қоғамында Ұлыс күні жыл басы саналған. Халықтың
мифологиялық түсінігі бойынша 21 наурыз түні даланы Қыдыраралайды.
Ұлыс күні қазақ елі үшін әрқашан қасиетті, киелі саналған. Халық таза, жаңа
киімдерін киген. Ауылдың ер адамдары бір-бірімен қосқолдасып, тӛс
қағыстырады; әйелдер құшақтасып, бір-біріне игітілектер айтады. Бірін-бірі
мерекеге арнап дайындалған наурыз көже ішуге шақырады. Оған қойдың
басы мен сүрет салып пісірілуі – қыстағамымен (етпен) қоштасуды,
құрамына ақтың қосылуы – жазтағамымен (сүт, ақ) қауышуды білдіреді.
Наурыздың 22 күні Наурыз мейрамы (жаңажыл) екенін қазақ
баласының кӛбі біледі. Наурыз туралы кӛптен бері, жыл сайын газеттерде
жазылып келеді. Бұл мейрам бүкіл ұлтқа ортақ. Тегінде Наурыз ұлт мейрамы
болғандағының үстіне оның тарихи маңызының тереңдігі бар. Ызғарлық
ыстың кетіп, жаниесі ӛмір қуатын туғызған жыл, жаздың келетіндігіне
барлық жаратылыспен қатар қазақ елі де қуанатын. ˝Бүгінгі
күні Самарқанның кӛктасы да жібіпті˝, - десіп Наурыз күні пейілін
кеңітпеген адамды тастан да қатты қылып шығарғысы келіп, аңыз
қылысатын.
1 тапсырма. Мәтінді оқыңыз. Тӛмендегі сӛйлемдерді мәтін бойынша ретімен
орналастырыңыз.
№ Сӛйлемдер Орын тәртібі
1 Бірін-бірі мерекеге арнап дайындалған наурыз кӛже
ішуге шақырады
2 Мысалы, парсы тілдес халықтар Наурызды бірнеше күн
тойлаған
3 Бұл мейрам бүкіл ұлтқа ортақ.
4 Наурыз мерекесін тойлау дәстүрі дүние жүзі
халықтарының кӛпшілігінің тұрмыс-салтында бағзы
замандардан орын алған.
5 Ұлыс күні қазақ елі үшін әрқашан қасиетті, киелі
саналған.
2 тапсырма. Мәтінді пайдалана отырып сұхбат құрастырыңыз. Сұхбатта
етістіктің райларын, шақтарын, болымды және болымсыз етістіктерді
пайдаланыңыздар.
3 тапсырма. Сӛйлемдегі кӛп нүктенің орнына қажетті сӛздерді қойып
жазыңыздар.
Наурыз мейрамы – заманнан қалыптасқан жыл бастау мейрамы.
Жақсы тілектер айтып, жастар жағы сәлем бере барып, батасыналады.
Наурыз кӛжеге ең кемі түрлі дәм қосылады. Наурыз мейрамы Қазақстан
президентінің 2010 жылдан бері елімізде үш күн тойланады. Наурыз–
табиғаттың, атаулының қайта түлеп жаңаратын кезі.
Қажетті сөздер: тіршілік, үлкендерге, жарлығымен, жеті, ежелгі.
4 тапсырма. Мәтіндегі қарамен жазылған сӛздерді пайдаланып диалог
құрастырыңыздар. Таныс емес сӛздердің аудармасын табыңыздар.
5-тапсырма. Мәтінді оқып, ӛз сӛзіңізбен жазыңыз.
Қазақ тілі В1
1-тапсырма. Мына қолданыстардың қатарын толықтырыңыз. Сөз
тіркестермен сөйлем құраңыз.
Мемлекеттік тіл, газет-журналдар тілі, әдеби тіл, қарым-қатынас
тілі,ана тілі, баланың тілі, ресми тіл, мақал мәтелдер тілі, халықтың тілі,
ауызекі сӛйлеу тілі.
2-тапсырма. Нақыл сөзді эпиграф етіп алып, ойды жалғастырып жазыңыз.
Кімде-кім ана тілін,әдебиетін сыйламаса,бағаламаса,оны сауатты, мәдениетті
адам деп санауға болмайды.
М. Әуезов..
3-тапсырма. Мәтінді оқыңыз, тақырып қойыңыз. Мәтін бойынша бірнеше
сұрақ құрастырыңыз .
Адамзаттың ӛткені мен ӛшкенін жаңғырту, тарихын қастерлеу, жас
ұрпаққа таныстыру мақсатында ұйымдастырылатын негізгі орталықтардың
бірі–мұражайлар. Елімізде Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президентінің
мұражайы, Республикалық кітап мұражайы, Республикалық музыка аспаптар
мұражайы, Д. Қонаев мұражайы, Теміржол кӛлігінің орталық мұражайы т.б
мұражайлар бар.
Осының ішінде Республикалық кітап мұражай қоры тас жазуларынан,
алғашқы баспа құралдарынан, атақты жазушылардың түпнұсқа кітаптарынан
тұрады. Сирек кездесетін кітаптардың ішінде алақанға сыйып кететін,
бармақтай, кӛлемі 2-3 см болатын кітап пен сегіз қырлы құран да бар. Аты
әлемге әйгілі Әбу Насыр әл-Фараби, Қорқыт атаның еңбектері қойылған.
4-тапсырма. «Кӛзқарас» ойыны. Ашық су кӛздерінің ластану, қоқыстану,
сарқылу процесі тоқталмай отыр, оның негізгі себебі Ӛз ойыңызды
тӛмендегі үлгіні пайдаланып жазыңыз.
Менің ойымша,
Себебі,
Мысалы,
Сондықтан