Наурыз – жыл басы. Бұл кезде күн ұзарады. Қыста жоғары көтеріле алмай, төменде болатын Күн енді
өрмелеп, төбеге шығады. Осынау шуақты әрі батпай ұзақ
тұратын көктем күнін қазақтар қадірлеп «Ұзынсарын
деп еркелете атаған. Оның мағынасы терең
«ұлыстың
Ұлы күні» деген сөз. Бұл күнді тойлау – халқымыздың
ежелгі салты.
«Жыл он екі ай» кітабынан
• Мәтін мазмұны бойынша сұрақ қойып, оған жауап бер.
• Мәтінде «ұзынсары» сөзі нені білдіреді? Жауабын жаз.
• Мәтінге ат қой.
• Наурыздың жыл басы болу себебі неде деп ойлайсың?
• Сендер бұл мерекені қалай тойлайсыңдар?
Объяснение:
Дүниедегі ең ұлы сезімдердің бірі – достық. Әр адам дүниеге келгеннен кейін, ес білгеннен-ақ жан дүниесіндегі сырын, мұң-шерін тарқатып, қуанышы мен қайғысын бөлісетін дос іздейді. Қандай да бір қиындыққа тап болсаң, оны досыңмен бөлісіп, досыңның ақылын тыңдап, шешім таба аласың. Менің ойымша, басқаға жақсы да адал дос болу үшін, ең алдымен, түсінік, адамды тыңдай білу, ақыл бере білу қабілеті жоғары болуы тиіс. Достық адамдардың ең алдымен бір-біріне сенуінен басталады. Ол артқан сайын, достық та қатая түседі. Ал бір-біріне сенімі жоқ, дегенмен өздерін дос санайтындар да бар, ол жалған достық – бірде бар, бірде жоқ. «Достық» туралы нақты ой айтқан философ А.Шопенгауэр өзінің «Өмірлік данышпандықтың афоризмдері» деген еңбегінде: «Нағыз шынайы достық адамдардың бір-бірімен терең, таза және адал қарым-қатынасын қажет етеді. Бұл дегеніміз – досыңыздың қайғысы мен қуанышына ортақтаса білу деген сөз. Осының бәрі адамның табиғи өзімшілдік, өркөкіректік қасиеттерін жояды» деген. Күнделікті өмірде көңіліңе шапағат сәулесін шашып, сенің төрт құбылаңды тең ететін айналаңдағы достарыңның басы бұзылмағаны қандай жақсы.
Ардақты Шәкәрім ата!
Бүгін, тап осы күні сіз 160 жасқа толыпсыз! Кім тойлап жатыр, қайда тойлап жатыр, тойлап жатыр ма өзі – оны мен айта алмаймын! Білетінім – жарық дүниеде бар кезіңізде жарытып жақсылық көре алмағаныңыз! Рас, жастай әкеден айрылып, ұлы Абайдай данагөйдің тәрбиесінде болдыңыз, ақыл-кеңесін тыңдап, өнер деген қасиетті көшке ілестіңіз!
Сіз баяғы ғұлама бабаларыңыз – Әбунасыр Әл-Фараби, Абыз Ахмет Иассауи өткен сара жолға соқпақ салып, көп тіл білуге талпындыңыз, сосын да араб, парсы,түрік, тіпті орыс тілдеріне де жетік болып қалыптастыңыз. Сіз ғалымдық жолды да аса қадірлеп, ғылыми еңбектер түзуге барынша белді бекем буып, шежіре кітабын, мұсылман шарты толғамын дүниеге әкелдіңіз. Бұл ғана ма, жоқ, сіз ұлт поэзиясына да өлшеусіз үлес қосып, «Қалқаман-Мамыр», «Еңлік-Кебек», т.б. дастандарды тудырдыңыз. Ал, бұдан да бөлектеп, ерекше маңыз бере айтарлығы – Сіз орыс ойының алыбы, көркем әдебиеттің асқар шыңы Лев Толстоймен терезесі тең кісідей тілдесіп, хат жазыстыңыз, бұны екінің бірі істей алар ма? Қысқасы, Шәкәрім атай (сіз менен жүз жас үлкенсіз, ата демеске болар ма), қазақ деген халыққа осыншама ұлы мұра жасап, өлшеусіз еңбек сіңіріп келе жатсаңыз да, өткен ғасырдың отызыншы жылдарындағы ылаң кезең сіздің қадіріңізге жеткен жоқ!
Сізді ой деңгейі кіндігінен де төмен бір топас (бәлкім, біреу емес, бірнешеу) мылтық кезеді де, атты да тастады! Ой, Тәңір атқыр-ай! Ой, жетесіз-ай! Сіздей ой алыбына қалай ғана қол көтерді екен? Әй, бірақ, өмірінде сіздің биікке көтеріліп көрмеген тасмаңдайға неге олай еттің деудің өзі ақымақшылық! Жетесіз ғой, жетесізге не етесіз?
Атажан, сіз бүгінде егемен елімізбен бірге жас ұрпақ жадында жатталып, атағыңыз аспандап тұрғанын білмейсіз-ау! Әлде, біліп жатыр ма екенсіз? Қалай десек те, әр істің артын дұрыстаған жақсы-ақ, соңының қайырын берсін дейтіні содан ба екен! Сізге енді ештеңенің де керегі жоқ, бүгінгі ұрпағыңызға жүз алпыс жастың биігінен көз сала қарап тұрсыз. Бірақ, біз сізді іздейміз, сіздей ой алыптарын сағына аңсаймыз!
Сіздер неге... соншама азсызсыздар? Неге тым сирек туасыздар? Сізге құттықтау сөзімді арнай отырып, осы жолдарды соншалық қамығып жазып отырғаным да рас! Мына қамығыңқылау халқыңды өлмес рухыңмен, көнермес парасат-пайымыңмен демей берші, Толстой биігіндегі ойшыл Тұлға!