О. ОҚЫЛЫ
6-тапсырма. Мәтінді оқып, мазмұнындағы ақпараттардың
маңызын талда. Негізгі және қосымша ақпаратты тап.
Адамзат үшін тілдің маңызы ерекше. Бұл - тек қатынас
құралы ғана емес, әр адамның өмір сүруі үшін ауадай қажет
байлығы.
Жақында Жапония ғалымдарының Токио қаласындағы
перзентханалардың бірінде ғылыми-зерттеу жұмыстары жүр-
гізілген. Сонда үш ұлттың жаңа туған нәрестелеріне бір тәжірибе
жасаған. Сәбилердің тыңдау қабілеттерін тексеру үшін жылаған
кезде басқа тілдерде сөйлеп, жұбату сөздерін айтқан. Сәби жы-
лауын тоқтатпаған. Ал олардың әрбірінің ана тілінде сөйлеген
кезде нәрестелер жылауын сап тыйып, үнсіз қалған. Халқымыз
бала тәрбиесі ананың құрсағында болған сәттен басталады деп бе-
кер айтпаған екен. Анасы өз тілін білмейтін балада да ана тіліне
деген мұқтаждық болады екен. Бірақ адам өсе, есейе келе оған
мән бермеуі мүмкін. Әйтсе де өмірдің соңғы белесі қарттыққа
аяқ басқан шақта туған тілде сөйлеуге қажеттілік қайта оянады.
Бұл
ғылыми дәлелі бар шындық.
аи забанды Жумабаев
І- тоқсан бойынша жиынтық бағалауға арналған тапсырмалар Бөлім «Уақыт – ұлы күш» Окылым Мәтінді түсініп оқып, тапсырмаларды орындаңыз. 1 Б Б Б - Д Қ C С Уақыт – адам өмірінің ақшалай құны. Уақыт – әркімнің нақтылы өмірлік капиталы. Адамның босқа кеткен әрбір сәті отқа жаққан теңгемен тең. Адамның ақшалай уақыты адамның өзіне байланысты. Біреудің бір сағаты мың теңге болса, енді біреулердікі бір тиын. Кісінің кісілігі уақытты босқа өлтірмеуден басталмақ. Даналық жасқа байланысты емес. Уақыт – ақсүйекті мойындамайды. Ханға да, қараға да берілетін мерзім – тәулігіне жиырма төрт сағат. Дүниеде уақыт белгіленгеннен артық демократия жоқ. Мұндағы ақсүйектік уақытты пайдалануға байланысты, кім уақытын бағалай білсе, сол ғана тектілердің қатарына қосылмақ. Адам уақытты сезінгенде ғана өзін-өзі қадағалап отырады. Өзіне - өзі бағыт белгілейді. Дүниедегі ең жаман дерт – еріншектік жеңеді. Өзін нағыз адам етіп тәрбиелеп шығады. Бүгінде іскерлер әлемін басқаратын ұлы мәртебелі уақыт. Адамның әрбір күні, әрбір сағаты мақсатсыз өтпеуі керек. Өмірдегі әрбір уақытын, өз бойындағы қайрат жігерін, ақыл – ойын өмірге, өзі өмір сүріп отырған қоғамға жұмсап, қалтықсыз еңбек етуге, сөйтіп өзі үшін де өзгелер үшін де игіліктер жасауға жұмсауы керек. 1 - тапсырма Мәтіндегі негізгі деректерді қолдана отырып, сұрақтарға жауап беріңіз. Өз ойыңызды дәлелдеңіз 1. Уақыт- адам өмірінің қандай құны? Т{ Б K б д 2. Даналық неге байланысты емес? 3. Уақыт- нені мойындамайды? 4. Адамның әрбір күні, әрбір сағаты несіз өтпеуі керек? 5. Ханға да, қараға да тәулігіне қанша сағат беріледі? 2 - тапсырма. Берілген тұжырымдардан «шын», «жалған» ақпаратты анықтаңыз. Ш Ж Тұжырым сөйлемдер Ханға да, қараға да берілетін уақыт тәулігіне он екі сағат Уақыт – адамның өмірі Жазылым. «Менің бос уақытым» тақырыбына эссе жазыңыз. Талаптары: нақты айқындалған кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды бөлімнен кұрылуы шарт: тақырыптан ауытқымаған дұрыс өмірмен байланысты болуы тиіс баяндау стилі нақты болуы шарт
Тастанбекқызы Сара (1878-1916) - айтыскер ақын. Туған жері қазіргі Алматы облысының Қапал ауданы. Руы-Найман.
Сара Тастанбекқызы Абайдың көзін көріп, онымен замандас болған тұлға. Оның өмір жолын оқып, ауыр тағдырына үңіліп көрсеңіз сол кезеңдегі әйел теңсіздігінің қандай болғанын шамалайсыз. Расында да, Сараның басына түскен тауқыметті екінің бірі көтере алмас еді. Ол үш жасында әкесінен айрылып, анасы екеуі жетімдік пен жоқшылықтың зардабын көрді. Бұларды алғашында қамқорына алған немере ағасы Жайсаңбекке де жала жабылып, ол ертеректе қамалып кеткен болатын.
Онсыз да әбден қиыншылықта бой жеткен қыз бен оның жесір анасын Тұрысбек қажы деген кісі алғашында өз ауылына көшіріп әкелген. Кейін ол Сараны кеміс туған бай баласы Жиенқұлмен атастырып, одан қыздың қалыңмалын алады. Мұны естіген Есімбек қажы дау шығарып, Сараны өз ауылына көшіреді. Алайда, бұл жағдай ақын қыздың өмірін жеңілдеткен жоқ.
Тек Біржан салдың Сара ауылына келген сапарынан кейін ғана жетімнің өмірі өзгере бастады. Барлығы да осы екі ақынның айтысынан кейін, әрине. Таңды таңға ұрып айтысқан Біржан мен Сара сол маңдағы бүкіл жұртты тамаша өнерімен тамсандырған. Нәтижесінде ақын қыздың абыройы ел алдында бірден көтеріліп, халықтың оған қошеметі артты. Сараның тағдыр тізгінінің өз қолдарынан сусып шығып бара жатқанын сезген қажылар да көпке көренеу қарсы шыға алмай, оның басына бостандық береді. Сөйтіп ақын Сара өзінің асқан дарынының арқасыңда теңдікке қол жеткізіп, он тоғыз жасында өз теңі Алтынбекұлы Бекбай дегенге тұрмысқа шығады.
Сара мен Абайдың кездесуі жайында «Абай жолы» романында айтылады. Ұлы ақынның перзенті Әбіш қайтыс болғанда Найман елінің игі жақсыларымен бірге Сара да Абай ауылына келеді. Алайда ақын қыздың өзі де мұнан кейін көп ұзаған жоқ, жастайынан әбден қиындық көріп өскен ол ауруға шалдығып, ерте көз жұмған. Оның артынан "Жүрек", "Ашындым", "Арсалаң аға алдыңда", "Жүрек сыры", "Жайлауда", "Әбіштің аруағына", "Хош бол, елім" секілді көптеген өлендері мен "Тұзақ" атты дастаны қалды.
Адамның мен де сондай ұқыбы жоқ,
Құр тілді санап жүрген көңіліне тоқ.
Қағазға жалғыз сөзім түспеген соң,
Ұмтылып қалар Сара құр аңыз боп.
Сара апа, сіз ұмытылмадыңыз. Сізді есте сақтап құрмет тұтатын адамдар бар әлі күнге дейін.
Сара Тастанбекқызының өлеңдер жинағы мен кітабы бар.
Объяснение: