О о
0
2-тапсырма. Мәтінді оқы.
Мырзабек — шебер бала. Ол ойыншықтың бәрін өзі жасайды.
Ол шырпы қораптарынан әдемі үй жасады. Иманбек бұл ойыншыққа қатты
қызықты. «Не беріп айырбастап алсам екен?» — деп ойлады.
Ол Мырзабекке:
Мен саған добымды берейін. Сен маған ойыншық үйіңді берші, — деді.
Мырзабек допты алмады. Ол Иманбекке ойыншық үйді берді.
Мен өзіме тағы жасап аламын, – деді Мырзабек.
Иманбек:
Рақмет! — деп, қуанды.
о
0
3
т
Табиғат адамдарға қуанышты сәттерді сыйлайды. Оған сүйсініп, сіз жақсылайсыз, мейірімді боласыз. Сонымен бірге сіз одан даналықты үйренесіз. Алайда ол да бәрімізге көмекке мұқтаж сияқты. Бізге жердің бәрін беру керек. Адамдар табиғатпен ренжімей, оның тұрғындарына зиян келтірмей дос болу керек. Бірақ көбісі бұл туралы ойланбайды.
Жыл сайын кәсіпорындар атмосфераға құбырлардан мыңдаған тонна күйе, күл және зиянды газдар шығарады. Бірақ кез-келген өсімдікте шаң мен зиянды газдарды ұстайтын арнайы құрылғылар жоқ. Үлкен қалаларда көліктер ауаны денсаулыққа зиянды пайдаланылған газдармен ластайды. Сондықтан, жақында, біздің елдің тұрғындары велосипедті ұнататын болды. Бұл үнемді ғана емес, сонымен қатар экологиялық таза көлік екені белгілі болды.
Сонымен қатар, біздің арамызда табиғи ресурстардың зиянкестері де бар. Біз өзіміз қолданып жүрген барлық әдемі және пайдалы заттарды қалай жойып жіберетінімізді байқамаймыз. Демалу мақсатында көлге саяхат жасағанда, көбінесе бөтелкелер мен банкілерді жағалауға тастап кетеміз, орманда, көлеңкелерде және су айдындарында өсетін гүлдерді жинай бастаймыз. Бірақ бұл гүл шоқтары көп ұзамай қурап, ешқашан адамдардың ою-өрнегіне айналмайды деп ешкім ойлаған жоқ. Шашылған қоқыс қоршаған ортаға зиян тигізіп қана қоймай, басқа туристердің де көңіл-күйін түсіреді. Қызықты аң аулау мақсатында ормандарға бару арқылы біз көптеген жануарларды құрта бастаймыз, сол арқылы көптеген түрлер біздің планетамыздан жоғалып кеткенін білмейміз.
Қазақстан жеріндегі тұңғыш теміржол магистралі 1894 жылдың 25 қазанында Покров слободасы (бүгінде РФ Саратов облысындағы Энгельс қ.) - Орал тар табанды темір жол телімінің құрылысы аяқталғаннан кейін ашылды. Осы жолдың 130 шақырымы қазіргі Қазақстан жері арқылы өткен. Арада 4 жыл өткеннен кейін Урбах-Астрахан тар табанды темір жол іске қосылды. Мұның да 77 шақырымы қазақ даласын басып өтті.
Солтүстік Қазақстанның дамуы үшін 1891-1896 жылдары салынған Транссібір магистралінің, дәлірек айтқанда, оның «қазақстандық» 190 шақырымының маңызы зор еді. Бұл жол қазақ пен орыс халықтарының экономикалық және мәдени жақындасуына үлкен үлесін қосты.
1901-1906 жылдары Қазақстан жерінің 1660 шақырымдық аумағын алған, Орта Азия мен Ресейдің орталығын қосатын, Орынбор-Ташкент темір жолы салынды.
1914-1917 жылдары болашақ Түрксібтің бір бөлігі Жетісу жолының Арыс-Пішпек телімі салынды.
1915 жылы Челябинскі-Троицкі-Қостанай (Қазақстан арқылы 166 км.) магистралі салынды.
1915-1917 жылдары соғылған Алтай темір жолының (Новосибирск-Семей) 122 шақырымы Қазақстан жері арқылы өтті. Бұдан басқа 1918 жылға дейін 117 шақырымдық Екібастұз-Ермак тар табанды темір жолы жұмыс істеп тұрды. 1918 жылға қарай Қазақстан аумағындағы шойын жолдың жалпы ұзындығы 2,6 мың шақырымға жетті.
Кеңес заманының алғашқы темір жолы 1920-1922 жылдары салынған Петропавл-Көкшетау телімі болды. Қазақстанның түкпірдегі аймақтарын дамыту және астықты шығару қажеттілігіне байланысты 1926-1931 жылдары Бурабай-Курорты және Ақмола стансалары арқылы Қарағандыға дейін жалпы ұзындығы 700 шақырымнан асатын жол салынды. 1924 жылы Құлынды-Павлодар теміржол желісі құрылды. Ембідегі мұнай кәсіпшілігінің дамуына 1926 жылдан басталған Гурьев-Доссор тар табанды жолы ықпал етті.
1927-1930 жылдар аралығында салынған ұзындығы 1444 км Түркістан-Сібір (Түрксіб) магистралінің аяқталуы заманалық оқиға болды. Ол Қазақстанды Сібірмен байланыстырып, республиканың экономикалық дамуына және шөлді жерлердің игерілуіне әсер етті.
Орталық Қазақстан өңірінің өндірісі үшін 30-шы жылдары салынған Ақмола-Қарағанды, Қарағанды-Балқаш (490 км), ал оңтүстік үшін Шымкент-Ленгір жол телімдері зор маңызға ие болған. Алтай тау кен өндірісінің дамуында 1930 жылы салынған Локоть-Защита (235 км), сосын Лениногорскіден Зыряновскіге дейін созылған жол шешуші рөл атқарды.