Оқылым 1. Мәтінді оқы. Прочитай текст
Нұрғали ағаның бағы
Нұрғали ағаның ауласы ағашқа толы. 400-500-дей жеміс ағашы, алма мен алмұрттың екі-үш
сорты, теректердің бірнеше сорты, қайың, емен, табиғи долана жайқалып тұр.
«Бала кезімнен тау-тасты аралап, шөптің, ағаштың неше түрімен таныс болдым. Әлі есімде,
үшінші сыныпта оқимын. Балалармен таудан алма ағашты көріп, тамырымен қазып алып, аулаға
әкеліп отырғыздым. Оны аялап күтуді әкем үйретті. Қазір ол жемісі бар үлкен ағаш болды. Мен
жетпістен астым, ол алпыстан асты. Ағаш отырғызу осылай басталды. Кейін 15-20 түп алма ағашын
отырғыздым. Олар да жемісін беріп, жайқалып тұр. Қазақта: «Атадан мал қалғанша, тал қалсын»
деген сөз бар. Тіпті «ағаш өсіруді бала тәрбиелегенмен бірдей» деп есептеймін. Табиғатты қалай
аяласаң, ол саған солай жауап береді..».
Оқыған мәтін бойынша сұрақтарға жауап беріңіздер.
Прочитайте текст и отвечайте на вопросы.
11.
Нұрғали ағаның бағында қанша жеміс ағашы бар?
1.2.
Мәтінде жеміс ағашынан басқа қандай ағаштар аталады?
1.3,
Нұрғали аға үшінші сыныпта қандай ағаш отырғызды? Ол ағаш нешінші жыл өсіп тұр?
1.4.
Мақалада қандай өнегелі сөздер бар?​

ССалалас құрмалас сөйлем - құрамындағы жай сөйлемдердің баяндауыштары тиянақты тұлғада келіп , өзара бір-бірімен тең дәрежеде байланысқан құрмаластың түрі. Салаластың құрамындағы жай сөйлемдер бір – бірімен бағынбай, тең дәрежеде байланысып, баяндауыштары тиянақты келіп жай сөйлемдерді жеке – жеке қолдануға болады.

Салалас құрамластың құрамындағы жай сөйдемдер өзара бір – бірімен екі түрлі жолмен байланысады.

1.   Интонация арқылы мағыналарының жаңындағына қарай іргелесе байланысады.

2.   Салалас құрмаластың құрамындағы жай сөйлемдер бір – бірінен өзара жалғаулық щылаулар арқылы байланысады.

   Ыңғайлас мәнді да, де,та, әрі, және , мен жалғаулық шылаулар.

   Қарсылық мәнді  бірақ, алайда , дегенмен, сонда да, әйтсе де, сөйткенмен, ал тәрізді жалғаулық шылаулар.

    Себеп – салдар мәнді өйткені , себебі, сол себепті, сондықтан, неге десеңіз тәрізді жалғаулық шылаулар;

   Талғау мәнді не, немесе, я, яки, не болмаса, я болмаса, яеи болмаса, әлде тәрізді жалғаулық шылаулар.

   Кезектес мәнді кейде, бірде , біресе тәрізді жалғаулық шылаулар.

3.   Салалас құрмалас сөйлемнің түрлері .

Салалас құрмаластың құрамындағы жай сөйлемдер бір – бірімен өзара белгілі мағыналық қарым – қатынаста айтылады. Мағыналық қарым-қатынаста жұмсалуына қарай салалас құрмалас сөйлем мынадай алты түрге бөлінеді :

1.   Ыңғайлас салалас.

2   Қарсылықты салалс.

3.                  Себеп – салдар салалас.

4.                  Ілектес салалас.

5.   Талғаулы салалас.

6.    Кезектес салалас.

Қазақ отбасында ата-ана ерекше құрметтелген.Әкенің орны ерекше де, шеше орны ерекше .Әке- отбасының тірегі, ал шешені әке де, балалар да сыйлайды. Мен Қостанай қаласында тұрамын. Мен физика-математикалық лицейде, 10-ыншы «Б» сыныпта оқимын. Отбасымызда үш адам бар. Олар: әкем, шешем және мен. Менің сіңілі(қарындас),інім, әпкем жоқ. Әкемнің аты-жөні –Самат Елтайұлы, ол басшы болып жұмыс істейді. Әкем 35-те. Ол орта бойлы, қара торы. Ол бауырмал, байсалды және жұмсақ мінезді. Шешемнің аты-жөні –Гүлжан Маратқызы , ол дәрігер. Шешем 35-те, ол орта бойлы, қара көзді, қара шашты. Шешем мейрімді және ақылды адам. Анам, әкем екеуі бір-бірін сыйлайды, бір-біріне сенеді. Мен өз отбасымды өте жақсы көремін және ата-анамды құрметтеймін. Біздің отбасымыз тату тұрады.